Złamania kości

Ponieważ kości składają się ze zbitej i kruchej masy, przez to często ulegają złamaniu. Powodem złamania są bezpośrednie urazy kości tj. uderzenie, upadnięcie z pewnej wysokości, pchnięcie itd., albo urazy pośrednie. Rozróżniamy złamania pojedyncze i powikłane czyli otwarte. Przy pierwszym skóra jest nietknięta, przy niebezpieczniejszym i cięższym złamaniu powikłanym złamanie kości jest połączone z raną skórną, z której wystaje szpiczasty koniec odłamka kostnego. Przy każdym złamaniu mogą zresztą być uszkodzone także mięśnie, naczynia i nerwy.

Chcąc rozpoznać złamanie, należy zawsze porównać uszkodzoną np. kończynę ze zdrową. Przy złamaniach kończyn nie rozbieramy chorego, gdyż sprawiłoby mu to duży ból i pogorszyłoby stan złamanej kości tak daleko, że przez nieodpowiednie ruchy, mogłoby się wytworzyć ze złamania niepowikłanego złamanie otwarte. Należy zatem nożyczkami przeciąć ubranie, buciki itd., po czym zaraz wpada nam w oczy obrzęk, nienaturalny kształt i nienaturalne położenie członka złamanego: na miejscu złamania widoczne jest zgięcie, a zatem zniekształcenie kości. Ponadto stwierdzamy nienaturalną ruchomość w miejscu złamania, a więc w miejscu takim, gdzie w prawidłowych warunkach stawu niema oraz dotkliwy ból przy dotyku i przy ruchu biernym odłamków, przy którym wyczuć też można trzeszczenie i tarcie odłamków kostnych, wreszcie stwierdzamy niemożność wykonywania ruchów czynny cli przez członek złamany.

Przy złamaniach kości długich powstają z jednej kości dwa tzw. odłamki kostne, które przybierają najrozmaitsze względem siebie położenia. Są one mianowicie ułożone do siebie albo pod kątem tak, że oś pierwotna (podłużna) kości jest załamana, a w tym razie mówimy o tzw. przesunięciu osiowym odłamków, albo jedne odłamek przesunął się w bok, nie powodując przy tym skrócenia kości; nazywamy to przesunięciem bocznym. Innym razem przesunął się jeden odłamek w górę, wywołując przez to skrócenie kości (przesunięcie wzdłuż), przy czym może też nastąpić skręcenie odłamka dolnego. Gdy złamanie zwyczajne kości długiej przechodzi przez cały jej przekrój, nazywamy je złamaniem zupełnym, gdy zaś tylko część przekroju jest złamana, mówimy o złamaniu niezupełnym. W ostatnim wypadku niema odłamków ani przesunięć i wskutek tego brak też kardynalnych objawów rozpoznawczych złamania, które może też być przeoczone, a stwierdzone jedynie rentgenem. Takie niezupełne złamania, zwane też szczelinami kostnymi niezupełnymi, spotykamy na nasadach kości długich, tu też spotykamy szczeliny zupełne czyli pęknięcia kości, które również – jako nieprzesuwalne – ciężko rozpoznać, chyba tylko rentgenem.

Złamania powikłane kości długich przechodzą zazwyczaj przez cały przekrój kości. Przy złamaniach kości płaskich na głowie tworzą się zazwyczaj szczeliny (pęknięcia kości). Przy gwałtownych urazach, jak przy przejechaniu lub zgnieceniu, następuje zdruzgotanie i zmiażdżenie kości, a wówczas wytwarza się szereg odłamków kostnych.

Gojenie złamań odbywa się w ten sposób, że okostna wytwarza tkankę kostną zwaną kostniną, która zlepia ze sobą odłamki kostne, później twardnieje i w 3 do 6 tygodni złamanie kości długiej jest wygojone. Na miejscu złamania wyczuwamy jeszcze potem przez pewien czas zgrubienie, powstało skutkiem nadmiaru wytworzonej kostniny, ale i ono znika z czasem zupełnie. O ile złożenie i ustalenie odłamków należycie wykonano, kość po zupełnym wygojeniu nie okazuje żadnego zniekształcenia ani zaburzenia funkcji, w przeciwnym razie powstaje skrzywienie kości wraz ze skróceniem do kilku centymetrów, zwłaszcza na kończynach dolnych. Skrócenie do 3 cm nie przeszkadza w chodzeniu, większe skrócenia powodują utykanie, podobnie jak zniekształcenia i skrócenia kończyny górnej powodują osłabienie siły i funkcji takowej. W tych wypadkach mówimy o źle wygojonym złamaniu kości.

Zdarzają się też wypadki, że często, wskutek złego złożenia odłamków czy z innych powodów, nie wytwarza się wcale kostnina. Wówczas odłamki kostne nie zrastają się ze sobą i na miejscu złamania wytwarza się staw nienaturalny, czyli fałszywy. Omówimy poniżej szczegółowo niektóre najważniejsze złamania.

Złamanie obojczyka przychodzi do skutku pośrednio po upadnięciu na rękę lub przy opieraniu się ramieniem o jakiś przedmiot ze znaczną siłą. Łatwo je rozpoznajemy przez obmacywanie przebiegu kości, bezpośrednio pod skórą się znajdującej. Powoduje ono ból i złamanie kątowe kości w miejscu uszkodzenia tak, że bark zwisa w dół i jest wysunięty ku przodowi. Ruchy w ramieniu są bardzo bolesne.

Złamanie kości przedramienia przychodzi do skutku bezpośrednio przez uderzenie albo pośrednio przez opadnięcie na rękę. Spotykamy je bardzo często, zazwyczaj złamana jest jedna kość, niekiedy równocześnie obie. O wiele częstsze jest złamanie sprychy, a to dlatego, bo jest ona mało odporna i przy upadnięciu na rękę (dłoń) musi wytrzymać cały ciężar uderzenia. Przy złamaniach tych ruchy są bardzo bolesne, zwłaszcza ruchy obrotowe ręki na zewnątrz i na wewnątrz.

Przy złamaniu kości udowej noga leży nieruchoma z końcem stopy zwróconym na zewnątrz. Przesunięte końce odłamków odstają daleko od siebie wskutek działania skurczowego silnie rozwiniętych mięśni udowych.

Złamania kości udowej, a zwłaszcza w okolicy szyjki, są bardzo częste u starszych osób z powodu kruchości kości w tym wieku, i z tego samego powodu goją się one bardzo ciężko.

Złamania kości sklepienia czaszki są bardzo niebezpieczne. Powstają one przez upadnięcie na głowę lub silne uderzenie trafiające czaszkę. Zależnie od siły urazu powstają szczeliny kostne lub zgruchotania kości z odłamkami. Blaszka wewnętrzna może sama okazać złamanie bez naruszenia blaszki zewnętrznej. Zazwyczaj spotykamy na sklepieniu czaszki złamania powikłane.

Jeszcze niebezpieczniejsze są złamania podstawy czaszki, które powstają w ten sam sposób jak złamania sklepienia i często równocześnie z niemi. Wskutek równoczesnego podrażnienia nerwów mózgowych przychodzi do utraty przytomności i wymiotów. Są to zwykłe objawy tych złamań (pęknięć).

Złamanie szczęki dolnej powstaje po urazach szczęki.

Złamania kręgosłupa są podobnie jak złamania kości czaszki, bardzo niebezpieczne, gdyż jak tu mózg, tak tam rdzeń pacierzowy może być równocześnie uszkodzony wskutek ucisku, zgniecenia lub całkowitego zmiażdżenia, t akie uszkodzenia rdzenia powodują duże bóle oraz porażenie odcinków ciała położonych niżej miejsca uszkodzonego, z zaburzeniami pęcherza moczowego.

Złamania żeber powstają po urazach, które trafiły klatkę piersiową. Chory podaje, że doznał uczucia trzasku i przy próbach głębokiego oddychania uczuwa silne kłucie w miejscu złamania. Wskutek tego boi się kaszleć, kichać i nie może głęboko oddychać. W miejscu złamania wyczuwamy ruchomość odłamków.

Złamania miednicy powstają, podobnie jak złamania kręgosłupa, po gwałtownych urazach jak po upadnięciu z dużej wysokości, przejechaniu etc., i wywołują objawy porażenia.