Choroby układu nerwowego
Nerwobóle – neuralgia twarzy (czuciowego nerwu trójdzielnego) występuje w postaci błyskawicznych silnych bólów w 1 lub 2 gałęziach twarzowych nerwu trójdzielnego w napadach trwających kilka sekund, minut lub godzin. Ucisk – nawet lekki – pnia nerwowego jest bardzo bolesny. Między napadami jest pauza bez bólu. Przyczyną są zapalenia reumatyczne nerwu (nerwobóle samoistne, pierwotne), guzy kostne, ugniatające nerw, spróchniałe zęby itd. (nerwobóle następowe czyli symptomatyczne).
Rwa kulszowa wywołuje bóle wzdłuż całego przebiegu nerwu kulszowego tam, gdzie leży powierzchownie, a więc w krzyżach, w całej linii od kości kulszowej począwszy, wzdłuż tylnej powierzchni uda do łydki i stąd wzdłuż zewnętrznej goleni do kostki i wzdłuż zewnętrznego brzegu stopy. Choroba występuje zazwyczaj jednostronnie oraz stopniowo i okazuje okresy polepszenia i pogorszenia, polegającego na atakach nagłych, błyskawicznych bólów wzdłuż nerwu albo umiejscowionych w krzyżach, w okolicy kości kulszowej i dołka kolanowego bez wyraźnych pauz bezbolesnych tak, że gdy napad ustępuje, pozostaje jeszcze w głębi tępy ból. Ucisk nerwu tam, gdzie on przebiega nad kością a zwłaszcza w okolicy kulszowej jest bardzo bolesny i po tym też rozpoznajemy chorobę.
Przyczynami rwy kulszowej są: przeziębienie (reumatyczne) np. leżenie na mokrej, zimnej ziemi, ucisk na nerw skutkiem ciąży, zaparcie stolca, nowotwory miednicy, wreszcie występuje ona też następowo przy cukrzycy i po chorobach zakaźnych (grypa).
Rwa międzyżebrowa występuje najczęściej na tle zimnicy.
Zapalenie nerwu może pojawić się w przebiegu każdego nerwu obwodowego (jednego lub kilku nerwów) na tle urazu, przemarznięcia, otruć przewlekłych (np. alkoholu) itd.
Skurcze mięśniowe niezależne od naszej woli dzielimy na toniczne, tj. długotrwałe i ciągłe, oraz na kłoniczne, tj. krótkie skurcze powtarzające się w krótkich odstępach czasu jeden za drugim.
Przyczyny ich leżą w mózgu albo powstają one odruchowo w drogach przewodzących, gdy bodziec nerwu czuciowego za pośrednictwem ośrodka odruchowego rdzenia przechodzi na nerw motoryczny, który wywołuje skurcz. Skurcze te pojawiają się albo w pojedynczych grupach mięśniowych albo w całej muskulaturze. Z umiejscowionych takich skurczów najważniejszymi są skurcz mimiczny twarzy, skurcz pisarski i skurcz łydek.
Skurcz mimiczny twarzy jest jednostronnym skurczem klonicznym nerwu twarzowego całego lub jego pojedynczych gałązek. Skurcz obwodowy spowodowany jest przeciągiem, spróchniałymi zębami itd., skurcz centralny chorobą St. Wita, histerią itd., odruchowy zaś nieżytem jelit, obecnością w nich robaków itd.
Skurcz pisarski polega na skurczowym oddalaniu się od pióra drugiego palca albo na skurczowych skrzywieniach i zgięciach drugiego palca przy natężającym pisaniu, z uczuciem znużenia i sztywności w ramieniu. Jest on zaburzeniem koordynacyjnym ruchów ramion i ręki. Podobne skurcze spotykamy przy innych zajęciach jak u szewców, szwaczek, skrzypków, telegrafistów itd. Kurcze te nazywamy też dlatego nerwicami zawodowymi.
Skurcz łydek jest następstwem uciążliwych marszów. Występuje on zresztą także bez powodu przy nagłych ruchach w łóżku u osobników chorych na żylaki, u ciężarnych, u osób nerwowych itd.
Kongestie czyli uderzenia krwi do mózgu rozróżniamy napadowe (u ludzi nerwowych i u kobiet w okresie przekwitania) i trwałe, do których skłonni są otyli z krótkim grubym karkiem. Napad charakteryzuje się zawrotami głowy, szumem w uszach, zaczerwienieniem twarzy i silnym, głośnym tętnieniem dużych naczyń szyjnych, połączonym z uczuciem lęku i niepokoju.
Ostrą niedokrwistość mózgu i powstałe omdlenie spotykamy po przestrachu, przy niemocy ogólnej i osłabieniu.
Nerwowy czyli nawykowy ból głowy ma tło anemiczne, reumatyczne, miażdżycowe, nerwowe, jelitowe (zatwardzenie) itd.; spowodowany jest zazwyczaj podrażnieniem włókienek nerwów czuciowych opony mózgowej twardej wskutek ucisku tychże nerwów. Ucisk ten pochodzi ze strony starych blizn lub z uderzenia krwi do głowy. Także zaburzenia w odżywianiu, jak niedokrwistość, mogą spowodować podrażnienie tych włókienek. Bóle są świdrujące, kłujące, rozpierające lub uciskające.
Guz mózgu – objawy ogólne: tarcza zastoinowa na dnie oka (można ją stwierdzić przez badanie dna oka wziernikiem), ból głowy, wymioty, nudność, zawroty, drgawki, śpiączka. Objawy szczególne zależne są od umiejscowienia nowotworu (ucisk na mózg).
Śpiączka jest chorobą infekcyjną. Zaczyna się nagle bólami reumatycznymi, bólem głowy, stężeniem karku, zawrotami głowy i śpiączką oraz zaburzeniami wzrokowymi i gałki ocznej. Wreszcie występują objawy podobne do drżączki i senności, śmiertelność wynosi 15 do 40%. Trwa często całymi tygodniami i pozostawia po sobie skutki w postaci osłabienia nerwów i czynności umysłowych.
Migrena czyli ból głowy połowiczny pojawia się w napadach, które zaczynają się wymiotami i bólem jednej połowy głowy, trwającym 1 dzień, a powtarzającym się co tydzień lub co kilka tygodni z pauzami bezbolesnymi. Bóle głowy są czasami tak silne, że chory nie znosi najmniejszego szmeru i chowa głowę w poduszki, by nic nie słyszeć i nie widzieć i jako tako zagłuszyć ból. Najczęściej występuje migrena u kobiet niedokrwistych i nerwowych, zwłaszcza w czasie periodu, po przeciążeniach umysłowych, zdenerwowaniach, zgryzotach itd.
Zapalenie rdzenia polega na tworzeniu się najczęściej w odcinku lędźwiowym okrągłych lub pasemkowatych ognisk rozpadowych w szarej lub białej substancji rdzenia, które później topnieją, albo przemieniają się w tkankę łączną bliznowatą.
Rozróżniamy rzadsze postaci ostre i częstsze chroniczne. Ostre przypadki przebiegają z gorączką np. u dzieci. W obu postaciach występują bóle w krzyżach, mrowienie naokoło brzucha lub klatki piersiowej, wreszcie paraliż obu kończyn dolnych albo górnych, zależnie od umiejscowienia choroby. Przyczynami zapalenia są wysiłki fizyczne, przeziębienia. Występują one też w następstwie chorób zakaźnych jak płonicy, tyfusu itd.
Wstrząs rdzenia spotykamy przy zderzeniach pociągów u maszynistów i pasażerów oraz po ciężkich urazach grzbietu, często bez obrażeń zewnętrznych lub kręgów. Polega on na zmianach występujących w substancji rdzeniowej oraz w zaburzeniach nerwowych, występujących albo bezpośrednio po wypadku w postaci tzw.„shocku“ (szoku) nerwowego (nieprzytomność, porażenie ogólne, małe tętno, chłodna skóra) albo rozwijających się dopiero później i stopniowo w postaci objawów podrażnienia rdzenia, porażenia albo równoczesnego podrażnienia i porażenia. Wstrząs rdzenia jest często skombinowany objawami mózgowymi jak bólem i zawrotami głowy, wymiotami, później przytępieniem słuchu, zezowaniem itd.
Rozsiane stwardnienie rdzenia występuje często po chorobach infekcyjnych. Rozwija się powoli. Objawy są następujące: napady zawrotów głowy, osłabienie i mrowienie w kończynach, mowa skandowana, drżenie gałek ocznych, wzmożenie odruchów, wreszcie paraliż skurczowy i zniedołężnienie umysłowe.
Drżączka porażeniowa jest chorobą mózgu starszego wieku i objawia się stężeniem mięśni twarzy i karku oraz kręgosłupa i kończyn. Chory trzyma głowę i tułów pochylone naprzód, przy czym głowa wykonuje rytmiczne ruchy drżące potakujące, a palce wykonują rytmiczne ruchy, podobne do ruchów przy wyrabianiu pigułek względnie przy liczeniu pieniędzy.
Paraliż postępowy jest podobnie jak tabes chorobą pokiłową. Zaczyna się zaburzeniami nerwowymi z bezsennością, wzmożoną pobudliwością, zapominaniem się i rażącym zachowaniem, zmianą wielkości i świetlnym unieruchomieniem źrenicy. Mowa przy tym staje się trudniejsza, chory wypuszcza głoski przy mówieniu (i pisaniu); odruchy są wzmożone, wreszcie występują ataki podobne do udaru mózgowego i padaczki, zgrzytanie zębami, drżączka itd.