Zapalenie, jaglica i nieżyt

Zapalenie ropne i wrzody na rogówce polegają na częściowym zniszczeniu ropnym jej substancji i powstają w przebiegu zapaleń spojówek przy jaglicy lub śluzo-ropotoku, po ranach urazowych, w które weszły drobnoustroje oraz przy ropieniu i zwężeniu przewodu łzowego. Wrzodziki są początkowo bardzo drobne o objętości kilku milimetrów, z każdym dniem jednak rosną w tzw. wrzód pełzający ropny, który ogarnia większy odcinek rogówki, a nawet całą rogówkę. W miejscach zajętych wrzodem rogówka traci swój blask i okazuje szare zmętnienie bardzo obficie unaczynione. Infekcja ropna wywołuje zarazem często widome nagromadzenie płynu (wysięku) ropnego w przedniej komorze, która mniej lub więcej wypełnia się ropą. Często jest też równocześnie zajęta tęczówka. Prócz szerzenia się owrzodzenia (zmętnienia) w poprzek, naciek może też iść w głąb i doprowadzić nawet do pęknięcia wrzodu (rogówki) w tern miejscu. Przez utworzony w ten sposób otwór wypływa woda komórki przedniej lub ropa tam nagromadzona, a wskutek zmniejszenia się tym sposobem ciśnienia w komórce przedniej podchodzi w ten otwór tęczówka i zalepia go lub wypada z niego na wierzch otworu; potem tęczówka wrasta w otwór i zabliźnia się tam, wobec czego nie tylko źrenica traci swój kształt okrągły, ale i tęczówka traci swoją sprawność.

Na obwodzie rogówki pojawiają się drobne wrzodziki skrofuliczne przy pryszczykowym zapaleniu oczu. Małe wrzodziki goją się plamkami białymi, duże – tzw. mgiełka, goją się bliznami mniej lub więcej rozległymi. Istota rogówki zatem nie odradza się, lecz zamienia się w nieprzezroczystą tkankę łączną. Plamy i blizny osłabiają wzrok mniej lub więcej, zależnie od ich położenia. Obwodowe blizny i plamy najmniej przeszkadzają, a najniekorzystniejszym w tym kierunku położeniem jest środek (centrum) rogówki naprzeciw źrenicy. Gdy cały obwód źrenicy znajduje się naprzeciwko blizny, to następuje prawie zupełna ślepota. Blizny i plamy są mętne, białe i gładkie, a zarazem pozbawione naczyń krwionośnych; okno przeciwległe odbija się na nich wyraźnie i z prostymi krawędziami, w przeciwieństwie do mętnych, ale szarych, nieoczyszczonych nacieków i wrzodów, okazujących powierzchnię chropawą, na której przeciwległe okno odbija się mglisto z mniej lub więcej załamanymi krawędziami. Wrzody oczyszczone są mniej mętne, a zresztą zachowują się podobnie jak zanieczyszczone.

Jaglica

Jaglica czyli egipskie zapalenie oczu (trachoma) jest bardzo zaraźliwa. Zakażenie jest możliwe przez powietrze lub przez bezpośrednie zetknięcie się z wydzieliną oczu chorych u ludzi biednych, niechlujnych np. przy używaniu tego samego ręcznika lub nakrycia w hotelach, koszarach, szkołach, pensjonatach itd., gdzie też w niektórych okolicach choroba występuje epidemicznie. Przebieg choroby jest chroniczny, trwa ona całymi latami. Przypadki lekkie nie pociągają za sobą żadnych poważnych następstw, w przypadkach cięższych może choroba doprowadzić nawet do utraty wzroku.

Jaglica objawia się wystąpieniem na spojówce powiekowej ziaren żółtawoszarych, przeświecających jak ziarnka sago, a dochodzących do wielkości ziarnka prosa. Gęsto rozmieszczone są one zwłaszcza w załamku spojówkowym, który wskutek tego wygląda jak gruby wal. W pierwszym okresie choroby ziarna są jędrne i nie sprawiają żadnych objawów nieżytowych, później jednak (w okresie drugim) miękną i są zatłuszczone. Równocześnie pojawia się nieżyt spojówek z wyciekiem ropnym. Często występują niebezpieczne powikłania w postaci zapaleń i nacieków rogówki, która okazuje rozlane zmętnienie, gęsto unaczynione, zwane łuszczką, albo owrzodzenia, które powodują znaczne obniżenie siły wzroku. Przy nieleczonym bliznowatym wygojeniu tych zmian rogówkowych występuje po latach nawet oślepienie, zwłaszcza gdy zmętnienie, względnie późniejsze zabliźnienie, znajduje się w obrębie źrenicy.

Na spojówce pozostawia jaglica po wygojeniu się po latach przekrwienie, zgrubienie, przerost i blizny (okres trzeci) duże i głębokie, w przypadkach ciężkich wywrócenie powiek z następowym zapaleniem i owrzodzeniem rogówki, o ile ona już wcześniej nie chorowała.

Skośne ułożenie rzęs w następstwie spraw zapalnych brzegów powiek i jaglicy jest niebezpieczne dla gałki ocznej, zwłaszcza gdy rzęsy swymi końcami zwrócone są na wewnątrz. Przy każdym bowiem zamykaniu i otwieraniu powiek drażnią one spojówkę i rogówkę, powodują ich zapalenie, owrzodzenie, zaczerwienienie i łzawienie. Gdy powieka dolna także jest odwrócona na wewnątrz, wówczas drażni ona jeszcze bardziej rogówkę. Gdy wywinięta jest na zewnątrz, wówczas spojówka jej narażona na działanie powietrza, wysycha, grubieje. Także rogówka zasycha wskutek niedostatecznego zamykania powiek. Odpływ łez przez kanalik łzowy jest niedostateczny wskutek równoczesnego odwrócenia ujścia kanału łzowego.

Choroby woreczka łzowego – łzawienie występuje pod działaniem substancji ostrych (amoniak, cebula), ciał obcych (proch z maszyny), przy niedostatecznym zamykaniu powiek, przy odwróconej powiece i przy zwężeniu lub zatkaniu ujścia dróg łzowych katarem nosa, polipami, guzami luetycznymi lub gruźliczymi. W następstwie tego zatkania rozwija się zastój cieczy łzowej powyżej przeszkody. Wskutek działania drobnoustrojów powstaje zapalenie ropne tych dróg: ciecz ropieje i nie mogąc odpływać podchodzi nosem w górę ku oku, gdzie się wypróżnia ujściem kanalika, zakażając spojówkę i rogówkę. Gdy taka rogówka ulega zadraśnięciu, wytwarza się wskutek działania wymienionych drobnoustrojów ropnych niebezpieczny wrzód rogówki.

Nieżyt (zapalenie) spojówek jest najczęstszą chorobą oczu. Spojówka jest zaczerwieniona, obrzękła i wydziela obficie śluz lub ropę. W cięższych przypadkach nieżyt przechodzi na spojówkę gałki ocznej (na twardówce), na której powierzchni występuje wówczas zaczerwienienie i przekrwienie naczyń. Wydzielina w nocy zasycha i zlepia brzegi powiek, wskutek czego chory budząc się rano nie może otwierać oka. Podmiotowo uczuwa chory swędzenie i ból i ma wrażenie ociężałości w powiekach. Przy wydzielaniu ropnym ból jest bardzo duży, podobnie przy rozszerzeniu się kataru na spojówkę gałki ocznej. Ostry nieżyt spojówek występuje przy katarach nosa, po podrażnieniu oka dymem, kurzem, ciałem obcym, oświetlonym słońcem, śniegiem itd. Trwa on kilka dni przy miernym wydzielaniu śluzu i miernych bólach.