Choroby krtani, tchawicy, oskrzeli, płuc i opłucnej

Ostry nieżyt krtani (zaczerwienienie i obrzęk śluzówki) pojawia się często u osobników wrażliwych i skłonnych do przeziębień, a także wskutek wdychiwania kurzu ulicznego. Zaczyna się nagle silną chrypką spowodowaną obrzękiem strun głosowych oraz suchością i łaskotaniem w krtani, powodującym ustawiczny suchy kaszel. Często pojawia się też gorączka, ból głowy, osłabienie i brak łaknienia.

Krup rzekomy jest to obrzęk śluzówki krtani u dzieci, nie przedstawiający żadnego niebezpieczeństwa mimo podobieństwa do prawdziwego krupu, a objawiający się wystąpieniem w nocy nagłych napadów duszności i kaszlem szczekającym, suchym.

Przewlekły nieżyt krtani rozwija się z ostrego nieżytu przy dłuższym działaniu szkodliwych czynników. Chrypka trwa też dłużej w tych przypadkach.

Ostry nieżyt oskrzeli pojawia się w dużych oskrzelach samoistnie wskutek przeziębienia, wdychania pyłu itd., albo przy chorobach infekcyjnych (odra, influenca, krztusiec, tyfus brzuszny), zołzach i krzywicy. Chory kaszle i wykrztusza śluz gęsty i lepki. Zazwyczaj choroba połączona jest ze stanem gorączkowym i bólem głowy. U dzieci i u starszych może stać się niebezpieczna.

Chroniczny nieżyt oskrzeli rozwija się z zaniedbanego ostrego nieżytu. Rozróżniamy 3 rodzaje nieżytu: suchy ze śluzem skąpym, gęstym, szklistym i lepkim oraz wilgotny z obfitą rzadką wydzieliną śluzową, wreszcie gnilny z wydzieliną gęstą, ropną, cuchnącą.

Po zapaleniach płuc może przyjść do skutku ropień płuc oraz zgorzel płuc. Przy ropniu płuc plwocina jest ropiasta o woni słodkawej, a barwie zielonej lub żółtej, często krwawa. Pod mikroskopem można wykazać obecność włókien elastycznych, jako objaw rozpadu miąższu płucnego. Przy zgorzeli płuc plwocina jest cuchnąca i zawiera zbite czopy ropne.

W następstwie przewlekłych nieżytów oskrzelowych rozwija się też rozdęcie oskrzeli, w których plwocina zalega i wskutek tego cuchnie i gnije.

Zapalenie płuc nieżytowe jest to zapalenie najdrobniejszych rozgałęzień oskrzelowych, bardzo niebezpieczne w wieku dziecięcym i u starców. Zaczyna się ono nagle z gorączką do 40 stopni, przyspieszonym oddychaniem (skrzydłami nosa) i tętnem. Kaszel występuje w napadach krótkich i częstych, wydzielina śluzowa jest skąpa. W dalszym przebiegu występuje duża niemoc i coraz większe osłabienie akcji serca.

Obrzęk ostry płuc występuje w następstwie osłabienia serca przy wadach sercowych, zapaleniu płuc, ciężkich chorobach infekcyjnych, zapaleniu nerek itdd.; jest on często bezpośrednim powodem śmierci. Chory sinieje, tętno jego jest małe, przyspieszone, nieregularne, oddechy stają się charczące (granie w piersiach).

Dychawica oskrzelowa czyli nerwowa (astma oskrzelowa) objawia się nagle występującymi napadami nerwowego skurczu mięśni gładkich najdrobniejszych oskrzeli, wywołującymi duszność, a w szczególności utrudniony wydech. Napad trwa zwyczajnie kilka godzin i dłużej. W napadzie chory siedzi i ciężko oddycha, nie może złapać tchu, przy czym słychać głośne piszczenie i rzężenie. Twarz chorego jest blada, oblana potem, a przy oddychaniu posługuje się chory wszystkimi mięśniami posiłkowymi. Napady powtarzają się co pewien czas, tak że są okresy tygodniowe i miesięczne wolne od napadów, w których chory czuje się zupełnie zdrów i nie okazuje żadnych zmian. Występują owe u ludzi z konstytucją neuropatyczną, ponadto w drodze odruchowej przy cierpieniach jam nosowych (polipy), w ciąży, w okresie przekwitania, a znikają w starości.

Rozedma płuc występuje u osób starszych i polega na rozdęciu pęcherzyków płucnych i powiększeniu rozmiarów płuc. Wskutek tego tracą pęcherzyki i płuca swoją sprężystość i nie mogą się tak rozszerzać przy oddychaniu, jak płuca zdrowe. Dlatego to chorzy na rozedmę płuc okazują duszność wskutek braku normalnej wentylacji, zwłaszcza przy wysiłkach (chodzenie po schodach itd.), oraz sinicę twarzy, spowodowaną niedostatecznym zaopatrzeniem krwi w tlen z następowym rozszerzeniem jamy sercowej. Zazwyczaj jest ona też dlatego powikłana przewlekłym nieżytem oskrzeli i płuc, a klatka piersiowa przybiera, wskutek wydęcia płuc, kształt beczki, przy opukiwaniu której słychać ton próżnego pudła.

Odma piersiowa – powstaje często nagle, gdy wskutek obrażenia lub np. pęknięcia jamy w płucach gruźliczych, powietrze dostaje się z płuc do jamy opłucnej. Powietrze to nagromadzające się w coraz większej ilości uciska płuca, które się zapadają i grożą uduszeniom chorego. Sztuczną odmę piersiową stosujemy przy gruźlicy jednego płuca, gdy drugie płuco jest względnie zdrowe.

Zapalenie opłucnej występuje jako choroba samoistna lub następowa przy innych chorobach. Opłucna, która w prawidłowych warunkach ma powierzchnię połyskującą i gładką, okazuje przy zapaleniu przekrwienie, a zmętniona powierzchnia obleczona jest szarobiałą tkanką włóknikową (wysięk zapalny stały), która później powoduje zrosty opłucnej płuc z opłucną ścienną. Zrosty te po latach dopiero znikają częściowo lub zupełnie. Jest to tzw. suche zapalenie opłucnej. W innych przypadkach wytwarza się, zamiast suchej włóknikowej wypociny, wysięk zapalny ciekły (woda surowicza jasna lub mętna, albo nawet ropiasta lub krwawa) w ilości skąpej lub dużej, dochodzącej do kilku litrów płynu, który gromadzi się w worku opłucnowym między opłucną płuc a opłucną ścienną, ugniatając płuco i utrudniając jego ruchy przy oddychaniu.

Wysięk surowiczy skąpy znika po tygodniach przez wessanie, zostawiając zrosty, wysięk ropny lub krwawy nie wsysa się wcale i wymaga zabiegu operacyjnego, wypuszczającego płyn na zewnątrz.

Zapalenie opłucnej suche i surowicze powstaje wskutek przeziębienia, wysięki ropne pojawiają, się zazwyczaj jako powikłania gruźlicy płuc, a krwawe przy złośliwych nowotworach płuc i opłucnej.

Choroba zaczyna się dreszczami, gorączką i kłuciem w boku zaatakowanym, odczuwalnym najsilniej przy głębokim oddychaniu, przy kaszlu lub kichaniu. Przy osłuchiwaniu postaci suchej słyszymy tarcie chropawych powierzchni opłucnowych przy każdym głębokim wdechu; przy wysiękach płynnych szmery płucne wdechowe i wydechowe są bardzo osłabione lub zniesione. Przy opukiwaniu wysięków płynnych słyszymy na klatce piersiowej zamiast tonu jawnego ton głuchy, przytłumiony nad odcinkami płuc, objętych wysiękiem. Im więcej płynu się nagromadza, tym większa występuje duszność; zmniejsza się ona w miarę wsysania się wysięku. Przy większych wysiękach płynnych płuco ugniecione zmienia swoje położenie w kierunku ucisku, ugniata serce, które przesuwa się też na prawo lub na lewo, zależnie od strony zajętej przez wysięk oraz gdy wysięk jest prawostronny, ugniata też wątrobę, która przesuwa się w dół.

Gorączka nie okazuje przebiegu charakterystycznego i waha się między 37,5 i 39 stopni. W wysiękach ropnych okazuje ona często cechy septyczne, tj. dochodzi na kilka godzin do 40 stopni i nagle spada na parę godzin niżej 37 stopni.

Przy puchlinie wodnej w klatce piersiowej również nagromadzony jest płyn wodnisty; jest to jednak przesiąk. Choroba ta nie jest samoistna, lecz objawem zastoinowym ogólnej puchliny wodnej przy chorobach serca i nerek. W przeciwieństwie do zapalenia opłucnej, przebiega ona bez gorączki i jest obustronna.