Porażenia

Porażeniem, bezwładem lub paraliżem nazywamy zupełną utratę zdolności wykonywania dowolnych ruchów czynnych. Częściową utratę tej zdolności nazywamy niedowładem. Zależnie od rozległości mówimy o porażeniu, względnie niedowładzie ogólnym, gdy całe ciało jest sparaliżowane zupełnie względnie częściowo; o porażeniu, względnie niedowładzie połowicznym, gdy jedna połowa ciała jest zupełnie lub częściowo sparaliżowana itd. Powodem porażeń są zaburzenia układu nerwowego albo schorzenia mięśni. W pierwszym przypadku mówimy o porażeniu neuropatycznym, w drugim wypadku o porażeniu miopatycznym.

Gdy porażenie spowodowane jest schorzeniem w odcinkach zwojów środkowych mózgu, przekształcających jak wiadomo bodźce woli w bodźce ruchowe, mówimy o porażeniu mózgowym; gdy zaś porażenie spowodowane jest chorobą w sznurach nerwowych, mówimy o porażeniu rdzeniowym. Porażenia spowodowane schorzeniem nerwów obwodowych nazywamy porażeniem obwodowym (nerwu).

Porażenie mózgowe występuje zazwyczaj w postaci porażenia połowicznego (jednostronnego) przy schorzeniach zwojów środkowych mózgu po stronie przeciwnej, a to dlatego, ponieważ zwoje nerwowe po opuszczeniu mózgu krzyżują się. Strona sparaliżowana okazuje porażenie mięśni kończyny górnej i dolnej oraz mięśni dolnej połowy twarzy (nigdy nie są dotknięte mięśnie tułowia, przy czym odruchy w odcinkach sparaliżowanych są utrzymane, czasem nawet wzmożone. Często też spotykamy drgania w odcinkach porażonych. Zaburzenia czucia są minimalne, pobudliwość elektryczna prawidłowa. Zazwyczaj występują też zboczenia psychiczne jak odurzenie, osłabienie pamięci i woli. Często poprzedzane są też porażenia bólami i zawrotami głowy oraz wymiotami. Gdy porażenie trwa czas dłuższy, następuje zanik mięśni bez skurczu tzw. zanik wiotki, który poznajemy po tym, że kończyna po stronie chorej jest chudsza, mięśnie są zwiotczałe, a gdy kończynę podnosimy do góry i spuszczamy, wówczas spada ona sama w dół.

Powodem porażenia mózgowego są krwotoki mózgowe (przy miażdżycy tętnic mózgowych), wysięki (przy zapaleniach opon mózgowych), nagłe całkowite zatkanie naczynia mózgowego zatorem (przy wadach serca i skrzepach tętniczych), ogniska rozmiękczone w mózgu, nowotwory mózgowe uciskające mózg, choroby kości czaszki oraz otrucia ołowiem.

Porażenia rdzeniowe są obustronne i poprzeczne. Sparaliżowane być mogą albo obie kończyny górne, obie nogi, mięśnie tułowia albo mięśnie szyi itd. Im wyżej w rdzeniu leży choroba i im większy odcinek przekroju poprzecznego rdzenia ona zajmuje, tym większa liczba komórek zwojowych rdzenia traci połączenie z ośrodkami mózgowymi i tym rozleglejsze jest porażenie. Schorzenia ograniczone sznurów motorycznych rdzenia mogą też spowodować porażenie pojedynczych grup mięśniowych. Przy porażeniach rdzeniowych występuje też często porażenie pęcherza moczowego, który nie jest w stanie moczu utrzymać ani oddawać.

Ponadto chorzy mają przy tego rodzaju porażeniach uczucie mrowienia zwłaszcza w nogach, czasami w pasie, często też pojawiają się kurcze w mięśniach bezwładnych.

Przy schorzeniach w odcinku czuciowym (tylnym) rdzenia spotykamy zaburzenia czucia w postaci wzmożenia albo osłabienia i braku czucia tj. przeczulicę lub nieczułość. Także odruchy mogą być wzmożone lub zmniejszone albo całkiem zniesione, pobudliwość elektryczna natomiast nie jest zmieniona. Porażone mięśnie kurczą się i zanikają tak, że w tych przypadkach przychodzi do skutku zanik mięśniowy skurczowy. Przyczyną porażeń rdzeniowych są schorzenia rdzenia, próchnienie kręgów wywierających ucisk na rdzeń itd.

Porażenia obwodowe umiejscowione są tylko w jednym lub więcej nerwach obwodowych i odznaczają się brakiem czucia w obrębie mięśni bezwładnych, brakiem odruchów i brakiem objawów mózgowordzeniowych oraz wczesnym zanikiem porażonych mięśni, wreszcie zwyrodnioną reakcją elektryczną. Przyczyną porażeń obwodowych jest zapalenie reumatyczne nerwu samoistne, pierwotne albo następowe – wywołane uciskiem lub gnieceniem nerwu, wreszcie też centralne.

Najważniejszym porażeniem w obrębie nerwów obwodowych jest porażenie nerwu twarzowego. Występuje ono jednostronnie najczęściej po przeciągu (porażenie reumatyczne), rzadziej przy zapaleniu ropnym ucha środkowego lub wskutek ugniatającego go nowotworu. Mięśnie mimiczne porażonej połowy twarzy nie funkcjonują, a zatem kąt ust zwisa na dół i przepuszcza tamtędy ślinę wyciekającą z ust, chory nie może składać ust do gwizdania, wreszcie rozwija się skrzywienie twarzy w stronę zdrową, przy marszczeniu czoła zmarszczki występują tylko po stronie zdrowej, chory nie może zamykać powieki górnej. Czas trwania choroby wynosi kilka tygodni.

Porażenie centralne tym się różni od porażenia obwodowego nerwu twarzowego, że przy porażeniu centralnym cały nerw nie jest dotknięty chorobą, tylko pojedyncze jego gałązki, a zatem nie cała połowa twarzy jest porażona. Występuje tylko porażenie kąta ust, albo samo porażenie górnej powieki itd.