Choroby przewodu moczowego

Ostre zapalenie nerek powstaje przy otruciach ołowiem, arsenem lub fosforem, przy chorobach zakaźnych jak odra, płonica, błonica lub tyfus, wskutek podrażnienia jadem nabłonka kanalików moczowych i naczyń kłębków nerkowych, których nabłonek rozluźnia się i zatyka małe naczynia i kanaliki moczowe. W lekkich przypadkach mocz jest lekko zmętniały, a ciepłota ciała miernie podwyższona, w ciężkich przypadkach mocz jest mętny, ciemnoczerwony i zawiera krew i ropę (oraz dużo białka), które osiadają na dnie naczynia.

Ilość moczu jest znacznie zmniejszona, a oddawanie go jest bolesne. Z powodu zmniejszenia wydalanej ilości wody rozwija się puchlina wodna najprzód na twarzy, która obrzmiewa wraz z powiekami, a później także na rękach i na nogach w okolicy kostek, skąd rozszerza się dalej w górę. I tu jest mierna tylko gorączka. W miarę polepszania się stanu chorobowego mocz staje się jaśniejszy.

Mocznica jest to samootrucie ustroju (krwi) mocznikiem, który przetrzymany jest we krwi przy ciężkim zapaleniu nerek. Powoduje ona bezmocz i zaburzenia mózgowe w postaci konwulsji, majaczenia oraz utraty przytomności (napad uremiczny).

Chroniczne zapalenie norek może trwać całymi latami. Rozróżniamy 2 postacie o rozmaitym początku, lecz o jednakowym zakończeniu, którym jest marskość nerki.

1. Pierwotna marskość nerki występuje w następstwie przebytej choroby zakaźnej, przy chronicznym otruciu alkoholem, ołowiem, przy przymiocie i najczęściej przy sklerozie. Objawami jej są: wycieńczenie ogólne, duża bladość, obrzęki powiek i kostek oraz wzmożona ilość oddawanego moczu (do 2 i 3 litrów dziennie); mocz jest czysty, jasny i zawiera mało białka; lewa komora serca jest powiększona. Chory cierpi na zawroty i bóle głowy oraz duszność, na częste krwotoki z nosa i krwotoki w siatkówkę oczu połączone z zaburzeniami wzrokowymi. Z powodu przetrzymania w krwi mocznika wytwarza się w tej chorobie często mocznica. W późniejszym okresie ilość moczu zmniejsza się, akcja serca słabnie coraz więcej aż do porażenia mięśnia sercowego. Zazwyczaj jednak żyją chorzy z tą chorobą 10 lat i dłużej.
2. Marskość nerki następowa powstaje następowo przy zakażeniach ogólnych. W pierwszym okresie choroby nerki są powiększone i zwyrodniałe miąższowo lub tłuszczowo, a dopiero po roku rozwija się marskość objawiająca się również obrzękami na twarzy i około kostek. Mocz wydziela się w ilości zmniejszonej, zawiera dużo białka, jest ciemny i mętny. Poza tym objawy są te same jak przy marskości pierwotnej.

Kamienie nerkowe i kolka nerkowa. Podobnie jak w woreczku żółciowym, mogą się i w nerkach wytworzyć piasek i kamienie, dochodzące do wielkości grochu i pestki od czereśni. W kielichach nerkowych przybierają one kształt jakby odlanych kielichów. W szczególności skłonni są do kamicy nerkowej dzieci oraz osoby w dojrzałym wieku, odżywiające się obficie substancjami białkowymi, a wiodące tryb życia siedzący.

Często nie sprawiają kamienie żadnych bólów, w innych przypadkach przychodzi jednak do objawów kamicy nerkowej, podobnych do kamicy żółciowej. Bóle rozprzestrzeniają się od nerki w dół, wzdłuż przebiegu moczowodu, powodując silne parcie na mocz, przy czym chory często oddaje kilka kropli krwawego moczu. Kolka ta występuje wówczas, gdy duży kamień, w wędrówce swej z miednicy nerkowej do pęcherza moczowego, wżłobiony zostaje w moczowodzie, a ustaje z chwilą, gdy kamień dostał się do pęcherza.

Zapalenie miedniczek nerkowych. Najczęściej spotykamy je u dzieci i u osób starszych przy chorobach zakaźnych oraz przy wiewiórze, a często też spowodowane ono jest w ciąży bakterią okrężnicy. W ostrych przypadkach zaczyna się wysoką gorączką i dreszczami oraz dużymi bólami w okolicy nerek. Mocz jest mętny, ropny. Zapalenie przechodzi często w postać chroniczną, przy czym zawsze w moczu można wykazać obecność ropy.

Nieżyt ostry pęcherza moczowego powstaje po przeziębieniu brzucha, zwłaszcza u kobiet, a także wskutek przejścia kataru rzeżączkowego cewki moczowej na pęcherz, po wprowadzeniu nieczystego cewnika do pęcherza (zakażenie z zewnątrz), po spożyciu zepsutych napojów itd.

Nieżyt przewlekły ma tło rzeżączkowe lub gruźlicze. Objawia się on uczuciem pieczenia i bólu powyżej spojenia łonowego, promieniującego ku cewce. Oddawanie moczu jest bolesne przy ciągiem parciu na mocz. Mocz jest mętny, zmieszany ze śluzem albo także z ropą i tworzy w naczyniu osad w postaci obłoczków i lekkich skrzepów.

Kamienie pęcherza moczowego są drobne (piasek) lub większe, dochodzące do wielkości jabłka. Rozróżniamy następujące rodzaje kamieni nerkowych i pęcherzowych: brunatne kamienie moczanowe, występujące w dnie (skazie moczanowej) i składające się z kwaśnych soli moczowych, białe i szarawe kamienie fosforowe, składające się z fosforku wapnia i ciemne chropawe kamienie szczawianowe (przy skazie szczawianowej), składające się z soli szczawiowych. Czasami nie wywołują one żadnych objawów, innym razem występuje parcie na mocz i bóle (kolki) w cewce oraz – objaw charakterystyczny – nagłe i zupełne przerwanie strumienia przy oddawaniu moczu, wywołane zawadzeniem kamienia przez podejście do ujścia wewnętrznego cewki. Ponadto doznaje chory uczucia obcego ciała w pęcherzu, a mocz jest krwawy, zwłaszcza po wstrząśnieniach np. po jeździe na furze itd.

Skurcz pęcherza spowodowany jest obecnością robaków lub twardego kału w odbytnicy.

Porażenie pęcherza powstaje przy ogólnym osłabieniu u osób starszych (uwiąd starczy), przy chorobach rdzenia i przy kontuzjach pęcherza. Porażenie włókien podłużnych mięśnia pęcherzowego uniemożliwia oddanie moczu i powoduje jego zastój, natomiast przy porażeniu włókien okrężnych pęcherz nie domyka się i mocz kapie z niego ciągle mimowolnie kroplami.

Mimowolne moczenie nocne jest częste u dzieci przy osłabieniach psychicznych, neurastenii, nocnym lęku, kamieniach pęcherzowych, przy drażnieniu robakami itd.

Krwotoki pęcherzowe powstają wskutek mechanicznego uszkodzenia błony śluzowej pęcherza, przy podrażnieniu jej kamieniami, nowotworami i środkami chemicznymi. Gdy krew wycieka z cewki na tle choroby pęcherza, to nie jest ona ściśle zmieszana z moczem jak przy pochodzeniu krwi nerkowym, lecz zazwyczaj wychodzi najprzód czysty mocz, a następnie wychodzi czysta krew. W celu zbadania przyczyny krwotoku stosujemy tzw. cystoskopię, tj. wprowadzamy w pęcherz przyrząd, którym możemy oglądnąć całe wnętrze pęcherza.

Z nowotworów najczęstszy jest w pęcherzu brodawczak, ze złośliwych w nerkach i w pęcherzu rak.