Różne typy leków

Mieszaninę leku płynnego z oliwą lub innym olejkiem tłustym (do nacierania) nazywamy mazidłem (np. amoniak z oliwą).

W kapsułkach żelatynowych dajemy płyny o smaku mdłym, jak olejek rycynowy lub płyny piekące, jak kreozot i przetwory terpentynowe. Kapsułki połyka się w całości popijając wodą. Osłona żelatynowa kapsułki rozpuszcza się w żołądku pod działaniem soku żołądkowego, a lek rozwija swoją działalność w jelitach w całej pełni tak jak zażyty w substancji.

Kruszanki są to tabletki, placuszki i pastylki, tz. leki stałe o ściśle oznaczonej wadze sporządzone z proszków przez ścieśnienie ich w odpowiednich przyrządach komprymujących (ścieśniających). Bardzo rozpowszechnione są pastylki 0,5 gramowe aspiryny, 0,3 gramowe piramidonu, a do użytku zewnętrznego pastylki sublimatowe 0,5 i 1-gramowe, które w rozczynie 0,1% tz. rozpuszczone w 0,5, względnie w 1 litrze wody przekroplonej, służę, do dezynfekcji rąk itd. Ponieważ sublimat jest silną truciznę, (a sublimat sam jest proszkiem białym), przez to pastylki te są zafarbowane eozyna na różowo i rozczyn również różowy łatwo, jako taki, można rozeznać. Wszelkie zresztą proszki i kombinacje proszków możemy dawać także w postaci kruszanek.

Napary i odwary sporządzane są z ziół, korzeni itd., podobnie jak napar herbaty. Przy naparach oblewamy kilka decygramów lub gramów leku (stosownie do przepisu na recepcie) p. korzenia, ziół itd. 100, 200 lub 300 gramami wody wrzącej i przecedzamy po kilku minutach; przy odwarach gotujemy lek przez kilka minut lub dłużej, a po ostygnięciu i przecedzeniu wlewamy odwar do flaszeczki aptecznej. Leki te podajemy w łyżeczkach lub łyżkach kilka razy dziennie.

Nastoje i nalewki są to leki płynne o barwie żółtej lub brunatnej itd., uzyskane przez moczenie ziół lub korzeni w rozcieńczonym wyskoku w stosunku 5 lub 10 do 100. Dajemy je w dawkach po 10 do 20 kropel kilka razy dziennie.

Syrop, sok lub ulepek otrzymujemy gotując cukier w wodzie (20 do 30%): jest to tzw. syrop zwyczajny. Przyprawiając ten syrop zwyczajny przy gotowaniu odpowiednimi dodatkami, otrzymujemy syrop pomarańczowy, ślazowy, wiśniowy, malinowy itd. Syropy służą częścią do poprawienia smaku mikstury, częścią jako leki jak syrop żelazisto-jodowy, gwajakolowy, fosforowy, tymianowy itd. Do słodzenia leków przy katarach kiszek, przy których – zwłaszcza u dzieci – nie wolno podawać cukru, używamy zamiast soku sacharyny (proszek biały, 500 razy słodszy, aniżeli cukier) w dawkach 0,01 do 0,05.

Do nacierania powierzchownego, wcierania głębokiego oraz smarowania ran służą maści i ciasta czyli pasty sporządzone na żółtej lub białej wazelinie amerykańskiej, albo na świeżym smalcu wieprzowym wreszcie też na lanolinie, pochłaniającej żywo wodę. O ile używamy do maści leków sproszkowanych lub gęstopłynnych (np. kwas borowy, mentol, proszek cynkowy, balzam peruwiański), mieszamy je w naczyniu porcelanowym z wazeliną, o ile jednak używamy do tego płynów, mieszamy je częściowo z lanoliną. Proszek lub płyn muszą tak ściśle być zmieszane z substancją podstawową (wazeliną, lanoliną) maści, by maść okazywała jednostajną zbitość bez grudek. Także i tu są dawki leku ściśle oznaczone i rozróżniamy maści 1, 2, 3, 5, 10 i 20%.

Ciasto jest maścią o większej zawartości leku stałego (np. cynku, mączki ryżowej itd.); rozróżniamy ciasta 20, 30 i 50%.

Plastry są to kawałki płótna równomiernie nasmarowane cienką masą lepką, która przyłożona do skóry zagrzana jej ciepłem przylepia się ściśle do skóry.

Czopki są to świeczki o kształcie klinowym, 2 do 3 cm długie, sporządzone na maśle kakaowym, które w odpowiednich przyrządach formujemy i zaprawiamy przepisanym lekiem jak morfiną, makowcem, jodem, w dawkach ściśle oznaczonych. Wpychamy je śpiczastym końcem głęboko do odbytnicy, gdzie się roztapiają i rozwijają działanie uśmierzające ból lub wsysające wysięki, zależnie od zawartego w nich leku.

Innym rodzajem czopków są czopki glicerynowe złożone z gliceryny działające lekko przeczyszczająco.

Gałki są to duże okrągłe czopki z zawartością jodu lub ichtiolu. Tampony są to kulki waty wielkości orzecha, które maczamy w miksturze jodowej lub ichtiolowej z gliceryną. Gałki i tampony wkładamy w sklepienie pochwy, gdzie rozwijają czynność wchłaniającą i przeciwzapalną.

Podając leki choremu zauważamy czasami, że nie znosi on specjalnych leków, tzn. że przy zwyczajnych dawkach, które drugi osobnik znosi bez żadnej szkody, występują np. ostre zaburzenia żołądka z gorączką i pokrzywką na ciele np. po aspirynie krótkotrwałe obrzęki powiek. Jest to tzw. nadwrażliwość  na dany lek podobnie jak u niektórych osobników występują objawy „samozatrucia” po zażyciu poziomek, ryb czy sera. Innego rodzaju są tzw. objawy toksyczne, które występują prawie regularnie po zażyciu danego leku. Należy tu trądzik bromowy i jodowy, które występują często u ludzi zażywających przez dłuższy czas duże dawki bromu, względnie jodu.

Chcąc się zaznajomić z najważniejszymi lekami najlepiej będzie uporządkować je stosownie do ich działania. Zaznaczamy, że podane dawki wewnętrzne dotyczą osób dorosłych. Dawki dla dzieci wynoszą – zależnie od wieku – 1/10 do 1/2 dawki osób dorosłych. Dawki czopków i leków użytych podskórnie, dożylnie lub domięśniowo, są mniej więcej te same co i dawki wewnętrzne tych leków. Dla nacierań i maści nie zawierających składników ostrych (trujących) dawek się nie oznacza.