Choroby gardła i nosa

Ostry nieżyt gardła spotykamy często u młodych osobników skutkiem przeziębienia, krzyczenia, przebywania w złym powietrzu, wdychania szkodliwych gazów i chorób otoczenia (nosa, migdałków). Chory uciążliwie połyka, skarży się na kłujący ból i brak apetytu przy lekkiej gorączce. Błona śluzowa migdałków i języczka podniebnego jest zapalona, tj. czerwona i obrzękła.

Przewlekły nieżyt gardła rozwija się na tle ostrego nieżytu lub skutkiem ciągłych szkodliwych działań u palaczy tytoniu, pijaków, nauczycieli (dużo mówią) i ciągłego pobytu w suchym powietrzu pełnym kurzu, wreszcie przy nieżytach narządów sąsiednich. W niektórych przypadkach widzimy na tylnej ścianie gardła nadmiernie nagromadzony śluz, zgrubiałe wysepki i pasma wybujałej śluzówki u dorosłych (palaczy tytoniu), natomiast u dzieci przerost migdałków; jest to postać przerostowa. W innych przypadkach błona śluzowa jest zanikła, sucha, chory ma uczucie suchości, łaskotania i pieczenia w gardle, co go zmusza do kaszlania i chrząkania; jest to postać zanikowa.

Wole jest przerostem miąższu lub tkanki łącznej tarczycy, która dochodzi do bardzo dużych rozmiarów. Zależnie od tego jest ono miękkie i rozlane lub twarde i odgraniczone. Często są tzw. fizjologiczne wola, pojawiające się w czasie dojrzewania lub ciąży. Gdy wola rosną w głąb mogą uciskać tchawicę i wywołać duszność. Także w przypadkach złośliwego zwyrodnienia wola (rak, mięsak) ucisk jest wybitny. Obrzęki tarczycy poznajemy po tym, że przy połykaniu (śliny lub pokarmu) obrzęk idzie w górę razem z krtanią.

Zwężenie jamy nosowej powoduje często ból głowy, a obrzęki błony śluzowej przechodzą często przez jamy nosowo-łzowe na spojówkę oka i uciążliwym oddychaniem odbijają się na całym ustroju. Przy oddychaniu ustami rozwijają się katary gardła, obrzęk zaś migdałków podniebiennych lub migdałka trzeciego prowadzi, wskutek złego przewietrzenia jamy nosowej, do obrzęku śluzówki. Przy katarze chronicznym nosa i gardła rozwija się, wskutek ciągłego oddychania ustami, obrzęk wargi i nosa. Chorzy mówią przez nos, a z nosa ich wydobywa się śluz, który zasycha, tworząc strupy, powodujące często krwawienie nosa itd.

Choroba gardła natomiast wywołuje uczucie ciała obcego w gardle, utrudnia połykanie, wywołuje wydzieliny (śluz) z gardła, przytępienie słuchu, chrapanie we śnie itd.

Ostry katar nosa powstaje zazwyczaj podobnie jak ostry katar gardła, wskutek przeziębienia u ludzi niezahartowanych, słabowitych i skłonnych do przeziębień. Jest on bardzo częstą chorobą, u starszych osób prawie bez znaczenia, lecz u dzieci (zwłaszcza u osesków) poważniejsza, wskutek uniemożliwienia należytego oddychania nosem przy ssaniu. Błona śluzowa jamy nosowej jest w tej chorobie obrzękła i zaczerwieniona, wydziela obfitą wydzielinę wodnistą. Zaczyna się swędzeniem i drapaniem w dolnym odcinku jamy nosowej, a w 24 godzin po przeziębieniu występuje kichanie, obfite wydzielanie płynu wodnistego z nosa, ból głowy, lekka gorączka, zapalenie spojówek ocznych i światłowstręt. Po 2 lub 3 dniach śluz staje się gęściejszy i skąpy,  po paru dniach choroba przechodzi bez śladu. U dzieci, rzadziej u starszych, przechodzi ona często na gardło, krtań, tchawicę i oskrzela, powodując chrypkę i kaszel oraz na trąbkę Eustachy’ego, powodując przytępienie słuchu. Silne siąkanie może też spowodować zapalenie ucha środkowego.

Przewlekły nieżyt nosa rozwija się po częstych katarach ostrych i połączony jest z przerostem śluzówki nosowej albo zanikiem śluzówki, na której cuchnąca wydzielina nosa zasycha. Nazywamy ten stan sapką suchą, którą niżej omówimy.

Sapka sucha (zanik nieżytowy nosa) rozwija się chronicznie. Nos jest stale zwężony, raz więcej po stronie prawej, drugim razem więcej po stronie lewej. Wydzielina jest skąpa, za to w gardle nagromadza się lepki i zbity śluz, powodujący uczucie załadowania strupami. W innych przypadkach wydzielina z obu stron nosa i z gardła jest obfita, ropna, cuchnąca. Gdy stan ten trwa przez czas dłuższy, rozwija się w rezultacie zanik śluzówki, wydzielina ropna zasycha, tworząc strupy również cuchnące a chory ma uczucie suchości w nosie.

W pierwszym okresie śluzówka jest obrzmiała, szaro-czerwona. Często występują bóle głowy, migrena, dusznica nerwowa i inne zaburzenia nerwowe. Dzieci szkolne zapadające na tę chorobę nie mogą należycie skupiać myśli i stają się leniwe. Przy utrudnionym siąkaniu może też nastąpić przytępienie słuchu z jednej lub z obu stron, albo ropienie ucha środkowego.

Ropienia nosa dochodzi do skutku przez rozmaite infekcje (choroby zakaźne, posocznica połogowa, gruźlica itd.). Zaniedbane ropienia przechodzą w sapkę. Z jamy nosowej ropienie może przejść na jamy boczne nosa, stąd do oczu i do mózgu w górę, a w dół do migdałka, gdzie się rozwija uporczywe zapalenie ropne ze strupami oraz zropienie migdałka z chrząkaniem, chrypką i kaszlem. W wyżej opisanych chorobach pojawiają się często krwotoki z nosa, najczęściej z dolnego odcinka przegrody.

Katar sienny powstaje u osobników skłonnych do tej choroby, w szczególności u osobników nerwowych i dotkniętych skazami, w maju i w czerwcu wskutek działania dla innych ludzi nieszkodliwego pyłu roślinnego kwitnących wówczas traw na śluzówkę nosa i spojówek ocznych. Działanie jest podobne do działania toksyn. Objawami choroby są: nieżyt ostry oczu i nosa, połączony z dusznością i gorączką.

Krwawienie z nosa pochodzi z pękniętych małych naczynek śluzówki przy ostrym i chronicznym nieżycie nosa i przy chorobach zakaźnych. Nawykowe krwawienie z nosa spotykamy często u osobników anemicznych.

Nowotworami nosa są polipy, które rozwijają się często na tle sapki i zatykają drogi nosowe. Bardzo często spotykamy licznie nagromadzone polipy w jamie nosowej wypełniające ją wysoko aż do podstawy czaszki.

Ciała obce dostają się do nosa często u dzieci przy zabawie (fasola, groch, guzik). Drażnią one błonę śluzową i wywołują kichanie, często nie wywołują jednak żadnych objawów. Mogą one też tam leżeć długi czas, po czym pęcznieją i wywołują katar.