Zapalenie stawów

Zapalenie stawów rozwija się w stawach kończyn górnych i dolnych (także palców) na tle reumatycznym i artretycznym. W kolanie powstaje ono często po ciężkiej pracy fizycznej, po urazach, przy gruźlicy (gruźlicze zapalenie stawu), w stawie zaś biodrowym przy gruźlicy i w starości (zapalenie starcze biodra). Rozróżniamy zapalenie ostre i przewlekłe. Przy zapaleniach ostrych wydziela zapalona błona stawowa płyn wodnisty (surowiczy) lub ropny, albo strzępki włóknikowe i stosownie do tego dzielimy je na zapalenie surowicze, ropne i włóknikowe. Zapalenie ropne powoduje także zniszczenie tkanki chrzęstnej, w miejscu której tworzy się tkanka łączna. W ciężkich przypadkach tkanka chrzęstna całkiem obumiera i odłączające się martwaki pływają luźnie w ropie jamy stawowej. Przy ropnym zapaleniu stawu biodrowego powiększa się skutkiem tego panewka oraz główka kości udowej, która właśnie dlatego może wystąpić z panewki, co powoduje skrócenie nogi tern bardziej, że, po ogołoceniu główki kości udowej ze zniszczonej powłoki chrzęstnej, zanika także w dalszym ciągu zbita tkanka kostna, a później też głębsza tkanka gąbczasta.

Opisane tri zapalenie ropne stawu biodrowego jest bardzo częstą chorobą u dzieci w wieku około 7 lat. Początkowe objawy są nieznaczne: dziecko skarży się z początku na bóle w kolanie, później na osłabienie i znużenie, wreszcie rozwija się sztywność i zniekształcenie, przy chodzeniu dziecko wlecze za sobą chorą nogę, nadając przy tym stawowi położenie dlań najwygodniejsze i najmniej bolesne, tj. zgięte i skręcone na zewnątrz lub na wewnątrz. Noga przy tym jest pozornie wydłużona lub skrócona, a okolica lędźwiowa kręgosłupa okazuje silne zgięcie z wklęsłością ku tyłowi zwróconą, tzw. lordozę.

Ostre zapalenie stawów jest chorobą zakaźną spowodowaną zarazkami krążącymi w stawach, ścięgnach i w sercu. Najczęściej pojawia się ono w porze zimowej i na wiosnę wskutek przeziębienia (reumatyczne zapalenie stawów, reumatyzm, gościec) i działania wilgoci w mieszkaniach wilgotnych oraz u praczek, kelnerów i służących, najczęściej w wieku między 12 a 35 rokiem życia. Występuje też często w następstwie ostrego zapalenia gardła. Kto raz chorował na gościec stawowy ostry, ten okazuje dużą skłonność do powtórnego zachorowania.

Przebieg choroby jest ostry, z dość dużą gorączką. W stawach chorych uczuwa pacjent ból przy najmniejszym ruchu, stawy same są obrzmiałe i zaognione. Zazwyczaj zajętych jest równocześnie najprzód kilka stawów większych, nigdy nie zapadają wszystkie naraz. Od jednego stawu przeskakuje choroba po kilku dniach na inne stawy, przy czym stan pierwotnie zajętych stawów poprawia się albo pozostaje niezmieniony i chory leży nieruchomo, jakby sparaliżowany. Tak może się choroba przeciągać przez kilka tygodni aż do zupełnego wyleczenia lub do przejścia w stan chroniczny. Często choroba jest powikłana schorzeniem mięśnia sercowego, z którego rozwija się organiczna wada serca, ponadto zapaleniem nerwów, osierdzia, opłucnej, oraz pląsawicą.

Zapalenie przewlekłe stawów rozwija się albo w następstwie zapalenia ostrego, przy czym przyczyną są te same zarazki, albo – w ciężkich przypadkach – samodzielnie, jako zniekształcające zapalenie stawów; zniekształcenia wywołane tą chorobą odróżnić należy od podobnych zniekształceń stawów na tle dny, która jest chorobą przemiany materii.

I tu odgrywają rolę te same czynniki reumatyczne jak w ostrym zapaleniu stawów z tą różnicą, że na chroniczne zapalenie stawów zapadają ludzie starsi w wieku po 35 roku życia, a zwłaszcza kobiety. Polega ono na zniszczeniu torebki stawowej i rozpadzie chrząstki.

Do początkowych objawów należy uczucie bólu jak i sztywność w stawne przy ucisku i przy ruchu zwłaszcza po dłuższym wypoczęciu, np. rano po wstaniu. Bóle mogą się też rozprzestrzeniać wydłuż całej kończyny. Później występują w stawie chorym widome zmiany; staw jest zgrubiały, a przy ruchach biernych, które są bolesne i ograniczone, wyczuwa się i słyszy trzeszczenie i skrzypienie, pochodzące z wzajemnego tarcia chropowatych powierzchni stawkowych. W późniejszym okresie wytwarzają się charakterystyczne zniekształcenia stawów, widoczne najbardziej na palcach rąk i nóg i utrudniające ruchy palców. Stawy palców u rąk okazują mianowicie guzowate zgrubienia z zniekształceniem, schudnięciem i skośnym ustawieniem ręki tak, że palce ułożone są jeden na drugim na kształt dachówek, i także stawy łokciowe, karkowe, kolanowe i biodrowe mogą ulec schorzeniu i utrudniają ruchy ramion i nóg. W stawne biodrowym może ponadto nastąpić zwichnięcie stawu w górę, co utrudnia chodzenie i wstawanie tak, że chory może się poruszać tylko przy pomocy osób drugich, albo na szczudłach. Zniszczenie powłoki chrzęstnej kości, prowadzące do zesztywnienia stawu, może też nastąpić w starości bez jakiejkolwiek choroby.