Zapalenie i nowotwory

Zapalenie. Cechami kardynalnymi zapalenia są: zaczerwienienie (przekrwienie czynne) danego narządu, podwyższenie jego ciepłoty, obrzęk i bolesność. Obserwując zapalenie np. na skórze znajdujemy dotknięty zapaleniem odcinek skóry jasno czerwony, obrzękły, bolesny i ciepły. Przekrwienie czynne jest, jak wyżej wspomniano, tylko początkowym okresem zapalenia, w dalszym ciągu wytwarza się przy zapaleniu produkt zwany wypociną lub wysiękiem (eksudatem). Rozróżniamy wysięki ciekłe i stałe (włóknikowe). Ciekły wysięk może być surowiczy (wodnisty), ropny, krwawy lub mieszany. Stosownie do tego rozróżniamy zapalenie narządów surowicze, ropne, włóknikowe itd.

Zapaleniem może być dotknięty każdy narząd, każda błona surowicza i każda błona śluzowa. Zapalenie błon śluzowych (nosa, krtani, oskrzeli, żołądka, jelit, macicy itd.) nazywamy katarem lub nieżytem. I tak znajdujemy przy zapaleniu płuc pęcherzyki płucne wypełnione wysiękiem włóknikowym, przy czym płuca są bardziej zbite. Przy zapaleniu błon surowiczych (opłucnej, osierdzia, otrzewnej, opon mózgowych, okostnej i torebek stawowych) wysięk włóknikowy obleka w postaci delikatnych włókien powierzchnię błony surowiczej, czyniąc ją mętną i chropawą, wysięk zaś surowiczy gromadzi się w postaci płynu wodnistego w mniejszej lub większej ilości w worku opłucnowym, osierdziowym, względnie otrzewnowym. Wysięk ropny opłucnej spotykamy w gruźlicy, krwawy zaś przy nowotworach w klatce piersiowej.

Zapalenie spowodowane jest najczęściej infekcją. Przeziębienie nie jest bezpośrednim powodem zapalenia, lecz czynnikiem powiększającym skłonność do infekcji. Stosownie do cech i przebiegu rozróżniamy – podobnie jak przy innych chorobach – także przy chorobach infekcyjnych w ogóle, zapalenie ostre, podostre i przewlekłe.

Nowotwory rozróżniamy dobrotliwe nie zagrażające zwyczajnie życiu chorego i złośliwe, które zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta. Nowotworami dobrotliwymi są: tłuszczaki, włókniaki, mięśniaki, chrząstniaki, kostniaki, brodawki, gruczolaki, polipy, torbiele itd. Złośliwymi są: mięsaki i raki. Dobrotliwe nowotwory są to samoistne, najczęściej zlokalizowane i ostro ograniczone narośle i guzy na błonie śluzowej lub na skórze albo pod skórą. Powstają skutkiem umiejscowionego bujania tkanki łącznej, tłuszczowej lub miąższowej danego narządu bez poważniejszych zmian czy to ogólnych, czy w narządzie samym. A zatem tłuszczak tworzy się skutkiem bujania tkanki tłuszczowej podskórnej, najczęściej na karku, jako guz wielkości orzecha, jabłka a nawet głowy, na głowie pod skórą, na piersiach, na brzuchu i na kończynach, pojedynczo lub gromadnie. Odznacza się on miękką, równomierną elastycznością, jest przesuwalny pod skórą i nie jest zrośnięty ani ze skórą ani z podstawą (cecha wszystkich nowotworów i guzów dobrotliwych). Tłuszczak pozostaje całymi latami w tych samych rozmiarach, a gdy rośnie, czyni to powoli bez najmniejszej szkody dla chorego, najwyżej powodując przeszkodę mechaniczną, gdy dochodzi do większych rozmiarów.

Podobnie rozwijają się włókniaki i mięśniaki, pojedynczo lub gromadnie,  same albo skombinowane ze sobą, najczęściej w ścianie macicy wskutek miejscowego przerostu i bujania tkanki łącznej, względnie mięsnej macicy i dochodzą do olbrzymich rozmiarów. Zbitość ich jest twardsza aniżeli u tłuszczaków.

Chrząstniaki i kostniaki są to twarde guzy małe lub większe i powstają w chrząstce, względnie w tkance kostnej wskutek umiejscowionego bujania jednej z tych tkanek.

Brodawki pojawiają się w postaci małych wyniosłości – najczęściej gromadnie – na grzbiecie ręki, na twarzy i na plecach, wskutek bujania naskórka.

Gruczolaki powstają wskutek bujania tkanki gruczołowej.

Polipy są to małe guzy błony śluzowej osadzone na cienkiej szypułce (jak czereśnia). Spotykamy je często w dużej ilości w jamie nosowej, na błonie śluzowej pęcherza moczowego, macicy i jelit, a przychodzą do skutku wskutek bujania błony śluzowej w tych miejscach.

Torbiele tworzą się najczęściej w jajniku w postaci dużych pęcherzy osadzonych na szypułce i napełnionych płynem wodnistym. Pęknięcie dużej torbieli jest niebezpieczne, wskutek rozlania się płynu do worka otrzewnowego. Dlatego też torbiele stoją na granicy nowotworów złośliwych. Małe torbiele wypełnione masą białą, gęstą, zwane też skórzakami i kaszakami, spotykamy na skórze głowy, twarzy itd. Dochodzą one do wielkości orzecha, okazują się często w kilku egzemplarzach i są bardzo dobrotliwe. Zresztą mogą niektóre dobrotliwe nowotwory jak mięśniaki, włókniaki i chrząstniaki a także polipy, z biegiem czasu ulec zwyrodnieniu złośliwemu i przemienić się np. w mięsaki.

Nowotwory złośliwe są dlatego niebezpieczne, gdyż w odróżnieniu od dobrotliwych, rozwijają się kosztem tkanki zdrowej, którą niszczą, zastępując ją tkanką nowotworową. Zagrażają one zdrowiu i życiu człowieka także z tego względu, że rozwijając się w jednym narządzie, przerzucają się drogą krążenia na narządy inne nawet odległe, tworząc w nich takie same niebezpieczne i pasożytujące na zdrowej tkance guzy, które nazywamy przerzutami. I tak może rak żołądka, niszczący ścianę żołądka, przerzucić się na wątrobę i macicę itd. W ten sposób niszczy ten guz złośliwy siły żywotne chorego i doprowadza do tzw. charłactwa i śmierci. Mięsak (sarkoma) powoduje śmierć po kilku latach, rak najczęściej już nawet po roku istnienia. Nowotwory złośliwe pojawiają się wszędzie w narządach wewnętrznych (płuca, mózg, trzewia itd.) oraz na skórze, gdzie w odróżnieniu od nowotworów dobrotliwych tworzą nieprzesuwalne ze skórą zrośnięte twarde guzy i kłęby prędko rosnące wzdłuż, wszerz i w głąb, niszcząc tkankę zdrową. Raka często spotykamy w gruczole piersiowym u kobiet, w żołądku, w wątrobie, macicy, odbytnicy i na skórze.

Odmianę mięsaków stanowią mięsaki gruczołów chłonnych szyi i w innych miejscach, dochodzące do dużych rozmiarów.

Cechą guza złośliwego jest jego zbitość (rak jest twardy jak deska, mięsak jest mniej twardy), zrośnięcie z otoczeniem oraz obecność obrzęków gruczołów sąsiednich, np. gruczołów pachowych przy raku gruczołu piersiowego. Poza tym rosną one prędko tak, że po pewnym czasie istnienia okazują na wierzchu owrzodzenia o dnie brudnym, cuchnącym, wydzielającym cuchnącą brudną ciecz. Od pierwszej chwili pojawienia się nowotworu złośliwego osobnik chory zaczyna też chudnąć, a chudnięcie może dojść do najwyższych rozmiarów w stosunkowo krótkim czasie, zwłaszcza w okresie owrzodzenia. Ten wysoki stopień schudnienia nazywamy charłactwem.

Nowotwory dobrotliwe pojawiają się w każdym wieku człowieka. Nowotwory złośliwe, a zwłaszcza rak, pojawiają się rzadko przed 35. rokiem życia, mięsaki, a zwłaszcza mięsaki limfatyczne, pojawiają się także u dzieci.