Wewnętrzne przyczyny chorobowe

Mnóstwo jest szkodliwych przyczyn zewnętrznych powodujących chorobę jak urazy, trucizny, infekcje itd. Nie muszą one u każdego osobnika wywołać chorobę; ustrój ludzki posiada bowiem liczne wewnętrzne środki ochronne, które stawiają opór szkodliwym wpływom zewnętrznym. Im więcej rozwinięte są u danego osobnika urządzenia ochronne, tym rzadziej popadnie on w chorobę i odwrotnie. Zmniejszoną odporność osobnika w stosunku do jednej lub wszystkich chorób nazywamy skłonnością (dyspozycją) jego do danej choroby. Skłonność ta wrodzona lub nabyta – np. wpierw przebytymi ciężkimi chorobami – jest bezpośrednim powodem wybuchu choroby przy działaniu przyczyn zewnętrznych.

Mimo że wszyscy ludzie okazują budowę podobną, jest ona jednak u każdego osobnika inna. Jeden ma budowę silniejszą, drugi słabszą. Stąd pochodzi, że rozróżniamy specjalny dział chorób, tzw. choroby natury ogólnej, zwane konstytucjonalnymi i zależne od konstytucji danego osobnika. Do tych chorób zaliczamy kiłę, otyłość, cukrzycę i raka; choroby te bowiem nie nawiedzają jednego tylko narządu, lecz działają zabójczo na cały organizm.

Ustroje skłonne do takich chorób mają swoje odrębne cechy. I tak rozróżniamy budowę ciała niemowlęcą, przy której ustrój dojrzały nie osiągnął zupełnego rozwoju, lecz stanął na stopniu rozwoju dziecka. Często spotykamy tę chorobę u kobiet; okazują one niedorozwój fizyczny, a często też i umysłowy. Ustrój taki z natury rzeczy jest skłonniejszy do przeróżnych chorób oraz mniej odporny na szkodliwe wpływy zewnętrzne, aniżeli ustrój rozwinięty.

Inny typ przedstawiają osobniki o wysokim wzroście, bardzo chude, z delikatnym i cienkim szkieletem, długimi i delikatnymi kończynami, bardzo blade, o chorobliwym wyglądzie, z charakterystyczną szczupłą, ciasną i dychawiczną klatką piersiową, opadnięciem trzew, słabo rozwiniętym sercem i ciasnymi naczyniami krwionośnymi. Osobnicy o takiej chorobie konstytucyjnej również są mało odporni na szkodliwe wpływy zewnętrzne i są w wysokim stopniu skłonni do chorób. Jest to tzw. typ niedorozwoju ogólnego.

Jeszcze bardziej rozwinięta jest ta skłonność u osobników o budowie suchotniczej. Mają oni bardzo wąską klatkę piersiową z szerokimi przestworami międzyżebrowymi, cienkie kości, szczupłą podściółkę tłuszczową, długą szyję, bardzo bladą skórę, spowodowaną silną anemią; jakby w kontraście do tej bladości występują często plamy różowe na policzkach wskutek gorączki, trawiącej tych chorych.

Innych osobników cechuje odwrotnie w wysokim stopniu rozszerzona klatka piersiowa z wąskimi przestrzeniami międzyżebrowymi; wydęcie klatki piersiowej rozwija się dzięki rozedmie płuc, które utraciły swoją naturalną elastyczność.

U osób z konstytucją zołzową skóra jest blada, wiotka i obwisła, gruczoły obrzmiałe i grasica powiększona.

Budowa ciała apoplektyczna okazuje postać krępą, jakby ścieśnioną i skurczoną oraz kark i szyję grubą i tak krótką, że głowa wydaje się spoczywać wprost na barkach; poza tym twarz jest czerwona z powodu uderzenia krwi do głowy, a wzmożone parcie krwi dysponuje do pęknięcia tętnic w mózgu i tym samym do udarów mózgowych.

Spotykamy oprócz tego nieprawidłowości, które w zewnętrznej budowie ciała nic okazują wprawdzie żadnych zboczeń, ale okazują skłonność do specjalnych objawów chorobowych, które nazywamy skazami. I tak rozróżniamy skazę moczanową, skazę krwotoczną i skazę wysiękową.

Przy skazie moczanowej wydziela się kwas moczowy w znacznej ilości w postaci złogów w stawach, (np. w dnie), albo w postaci kamieni moczanowych w nerce lub w pęcherzu moczowym. Przy wrodzonej skazie krwotocznej krew utraciła w wysokim stopniu swą krzepliwość tak, że przy najmniejszym zadraśnięciu skóry powstaje krwotok niczym prawie nie dający się zatamować. Przy nabytej skazie tej krwotok następuje bez żadnej przyczyny zewnętrznej, np. przy gnilcu, w następstwie przebytych ciężkich chorób zakaźnych i otrucia, oraz w chorobach krwi. Skazę wysiękową spotykamy u dzieci; powoduje ona u nich liczną wydzielinę i wysięki, przy czym występują zaburzenia we wzroście i duża wrażliwość gruczołów chłonnych i błon śluzowych.

Dalszą przyczynę wewnętrzną w powstawaniu chorób stanowi wiek i płeć. Przemiany wsteczne starości powodują skłonność do uwiądu tkanek, miażdżycy tętnic i nowotworów złośliwych, wiek dziecięcy usposabia do specjalnych chorób dzieci i osesków (np. zaburzenia żołądkowo-jelitowe). Kobiety skłonniejsze są do chorób, zwłaszcza stojących w związku z aktem porodowym.

Wreszcie rozróżniamy tzw. idiozynkrazje, tj. nadwrażliwość poszczególnych osobników, którzy reagują w wysokim stopniu na działanie specjalnych substancji czy to pokarmów, czy leków. U jednego występuje na całym ciele pokrzywka po spożyciu poziomek, ryb, zupy rakowej itp., u innych wywołują niektóre leki biegunkę.

Wspomnieliśmy już, że wady te są zazwyczaj wrodzone. Dzieci z tymi wadami przychodzą na świat albo skłonności te występują później, np. gruźlica w 2. i 3. dziesięcioleciu, nowotwory złośliwe w wieku dojrzałym. Dziedziczną jest też zwykle ślepota na kolory i kurza ślepota, często zaś dna, otyłość i skaza krwotoczna, wzrost olbrzymi, wzrost karli, nieprawidłowości w rozwoju, atrofia mięśniowa i nowotwory złośliwe, bielaki (albinosy), choroby nerwowe i psychiczne, wreszcie głuchoniemota i przymiot.