Rzeżączka

Osobny dział chorób zakaźnych tworzą tzw. choroby weneryczne, które jako bardzo zaraźliwe przenoszą się również od jednego osobnika na drugiego najczęściej przy akcie spółkowania. Są nimi: tryper czyli rzeżączka lub wiewiór ostry i przewlekły, wrzód miękki i wrzód twardy czyli kiła (syfilis, lues, przymiot).

Rzeżączka czyli tryper (wiewiór) powstaje przez zakażenie części rodnych mężczyzny lub kobiety dwoinkami rzeżączki przy spółkowaniu. W 2, 3 lub 4 dniu po spółkowaniu rozwija się zapalenie tj. obrzęk i zaczerwienienie przedniego odcinka śluzówki cewki moczowej, które rozszerza się powoli w tył na całą cewkę. Już w pierwszych dniach po zakażeniu występuje pieczenie w cewce, która wydziela obficie i ciągle wyciek początkowo śluzowy, szklisty, a w kilka dni potem biały i gęsty (ropny). Oddawanie moczu jest bardzo bolesne, prącie jest obrzękłe, gorące i okazuje często bolesne tężenie. Po 2 tygodniach wyciek stopniowo się zmniejsza, jest znowu śluzowy, bóle przy oddawaniu moczu zmniejszają się i znikają tak, że w prawidłowym przebiegu choroba po 4 do 6 tygodniach znika zupełnie.

Taki przebieg normalny nie jest jednakowoż zbyt częsty. Zazwyczaj spotykamy różne zboczenia od tego przebiegu. I tak wyciek nie ustaje zupełnie, lecz pojawia się dalej w małej ilości w rannym moczu tj. choroba przeszła w stan chroniczny. W moczu widać wówczas długie nitki, składające się ze śluzu i ropy. Ponadto mogą dwoinki w okresie ostrym przejść na tylną część cewki, na gruczoł krokowy, na przyjądrze i na pęcherz moczowy i tu wywołać zapalenie (obrzęk twardy i bolesność) gruczołu krokowego i przyjądrza oraz katar pęcherza jako powikłania rzeżączkowe.

Zakażenie tylnego odcinka cewki moczowej jest już chorobą poważną, gdyż przechodzi łatwo w stan chroniczny, który ponadto doprowadzić może do zwężenia cewki, przy którym oddawanie moczu jest utrudnione i bolesne. Leczenie tego powikłania musi być zatem bardzo energiczne i dlatego ważną jest rzeczą przy każdej ostrej rzeżączce stwierdzić, czy zajęta jest tylko przednia, czy też i tylna część cewki.

Stwierdzić to możemy łatwo każąc choremu oddać mocz jednorazowo jednym prądem do 2 lub 3 szklanek. Mocz oddany w pierwszej szklance jest mętny, a w drugiej względnie trzeciej szklance przezroczysty przy zajęciu przedniego odcinka, mętny zaś przy równoczesnym zajęciu tylnej części cewki. Także powikłania ze strony innych narządów są poważne: obrzęk przyjądrza czy stercza może dojść do dużych rozmiarów, stercz obrzękły może zamknąć ujście wewnętrzne cewki. Przy tych powikłaniach występuje też często gorączka.

Obrzęki wymienionych narządów mogą po 8 – 20 dniach powoli znikać albo miękną wskutek tworzenia się w nich ropy. Ropnie te pękają a ropa dostaje się z przyjądrza na zewnątrz ze stercza do światła odbytnicy, po przebiciu jej ściany, po czym następuje zabliźnienie przez wytworzenie tkanki łącznej. Przy katarach pęcherza mocz również jest mętny, często krwawy. Katar taki może trwać bardzo długi czas po wyleczeniu trypra. Na żołędzi i na wargach sromowych pojawiają się często wskutek ciągłego ropienia tzw. kłykciny ostre w postaci szpiczastych wybujałości skóry względnie błony śluzowej.

Często dwoinki usadawiają się jedynie na wewnętrznej śluzowatej blaszce napletka. W tym wypadku zaczyna się tu wśród uczucia swędzenia wydzielać obficie wydzielina ropna. Jest to tzw. tryper żołędzi. Występuje on zwykle samoistnie, ale także i powikłany z tryprem cewki. Skutkiem drażniącego działania wycieku powstają przy rzeżączce powierzchowne wrzody skórne oraz obrzęki napletka. Wskutek obrzęku żołędzi i napletka występuje też często stan zwany załupkiem, czyli zadzierzgnięcie żołędzi, przy którym napletek nie daje się odprowadzić. Nie każdy wyciek z cewki jest rzeżączką; spotykamy też katary cewki niewinne. Dlatego przy każdym katarze (wycieku) cewki zbadać należy wyciek mikroskopijnie na obecność dwoinek.