Działanie leków

Rozpoznawszy chorobę i jej przyczynę, możemy przystąpić do jej leczenia.

Leczenie przeprowadza po większej części natura sama reparując tkanki chore. Środkami leczniczymi czyli terapeutycznymi i racjonalnym pielęgnowaniem chorego pomagamy tylko naturze i przyspieszamy wyzdrowienie. Naukę o środkach leczniczych czyli lekach i ich działaniu nazywamy farmakologią.

W przypadkach lekkich niedomagania i niedyspozycji posługujemy się także często tzw. lekami domowymi, jak ziołami, nacieraniami, łagodnie działającymi proszkami i kroplami itd., które nabywamy w aptekach i składach aptecznych bez recepty, w odróżnieniu od leków ostro działających, które apteka wydaje tylko na receptę. Do ostro działających leków należą także środki lecznicze, które zażyte w małych, ściśle określonych dawkach, tzw. dawkach leczniczych, są skutecznym lekarstwem, natomiast w dawkach dużych tzw. dawkach trujących, działają trująco.

Rozróżniamy dawki lecznicze pojedyncze i dzienne. Pojedyncza dawką jest jednorazowo podana porcja leku np. 1 proszek leku stałego lub 1 łyżka lekarstwa płynnego itd., a dzienną dawkę obliczamy, mnożąc dawkę pojedynczą przez 3 lub 4. Dawki wyrażamy w gramach (1 gram = 1,0), decygramach (1 deg – 0,1), centygramach (1 cg = 0,01) i miligramach (1 mg = 0,001). W skład recepty mogą wchodzić środki działające łagodnie obok środków o działaniu ostrym. Zależnie od tego, czy dany lek składa się z 1 środka czy z kilku środków leczniczych, rozróżniamy leki pojedyncze i leki złożone. Chętnie zapisujemy leki złożone, gdyż doświadczenie uczy, że działanie kilku leków równo działających jest o wiele skuteczniejsze, aniżeli leku pojedynczego.

Leki stojące do dyspozycji chorego są zaczerpnięte bądź to ze świata mineralnego, jak przetwory żelaza, arsenu, rtęci, srebra, bromu, jodu, sole i kwasy mineralne, bądź ze świata roślinnego, jak zioła, korzenie, kwasy roślinne itd., bądź też z pracowni chemicznych i wytwórni fabrycznych, które z ziół zawartych w spisie leków wyciągają skuteczne ich części składowe w postaci wyciągów, nastojów i tzw. alkaloidów, do których należą np. digitoksyna i  akonityna.

Osobny dział tworzą tzw. specyfiki. Są to w kraju i zagranicą fabrycznie sporządzone kombinacje leków w oryginalnym opakowaniu z opatentowaną nazwą. W tym kierunku przemysł chemiczny i farmakologiczny wytwarza mnóstwo przetworów, które w lecznictwie stają się prawie niezbędnymi i zastępują leki zagraniczne, przewyższając je często dobrocią. Także wody mineralne są lekami. Rozróżniamy wody mineralne do picia naturalne tj. czerpane wprost ze źródeł mineralnych w Szczawnicy, Truskawcu, Karlsbadzie itd., które we flaszkach pojawiają się także w handlu i sztuczne, tj. wyrabiane fabrycznie, a mające skład podobny do składu wód oryginalnych (naturalnych).

W spisie leków alopatycznych, zwanym farmakopeą, leki są uporządkowane według abecadła. Prócz ziół pojedynczych, liści, kwiatów i korzeni leczniczych, znajdujemy tam spis ziół składanych; obok proszków i płynów chemicznych i mineralnych znajdujemy też w spisie wyciągi lecznicze, spirytusy, nastoje i nalewki, olejki eteryczne, wreszcie syropy (soki), tabletki, pigułki, maści i pasty różnego rodzaju. Zioła, liście i kwiaty przechowują w aptekach w stanie suszonym, korzenie w stanie krajanym i tłuczonym.

Leki dajemy choremu w różnych postaciach, wewnętrznie (doustnie) albo zewnętrznie.

Wewnętrznie dajemy leki do zażywania w postaci proszków, pigułek, kruszanek, mikstur, rozczynów, kropli, naparów i odwarów z ziół i korzeni, oraz w kapsułkach żelatynowych.

Zewnętrznie dajemy je w rozczynach i kroplach, jako płukanki ust i przepłukiwania odbytu (lewatywy), cewki moczowej, pęcherza moczowego, pochwy i macicy, jako uśmierzające ból nacierania miksturami spirytusowymi, tłuszczowymi (mazidłem), maścią i ciastem, jako plastry, czopki, gałki i tampony uśmierzające ból, albo wchłaniające, wreszcie w postaci wstrzykiwań (iniekcji) podskórnych, śródmięśniowych, dożylnych i lędźwiowych, do których służą leki płynne albo stałe rozpuszczone w wodzie wyjałowionej, zawarte w gotowych, szczelnie zamkniętych i wyjałowionych ampułkach szklanych.