Choroby serca

Ostre zapalenie mięśnia sercowego występuje przy ostrych chorobach infekcyjnych, a zwłaszcza przy grypie i przy zapaleniu stawów z dużą gorączką, przy czym chorzy leżą apatycznie.

Przewlekłe zapalenie mięśnia sercowego z zwyrodnieniem tegoż przebiega powoli. Powodem są zaburzenia w odżywianiu mięśnia sercowego wskutek sklerozy tętnic wieńcowych, skutkiem której mięsień sercowy podlega zwyrodnieniu i przemienia się w zbitą tkankę łączną. W pierwszych okresach choroba przebiega bez objawów, później występują zwolnienie tętna, bicie serca i charakterystyczne rozpierające bóle w okolicy serca z dusznicą bolesną.

Wady serca organiczne czyli niedomykalność zastawek występują najczęściej po zapaleniu stawów lub przeciążeniach fizycznych, wskutek wytwarzającego się zapalenia wsierdzia. Z powodu skrócenia i przedziurawienia zastawek występują zaburzenia w ruchach krwi w sercu. Z początku następuje, wskutek odporności mięśnia sercowego, wyrównanie i dostosowanie się serca do zmian, wytworzonych skutkiem tej choroby. W następstwie cięższej pracy serca rozwija się mianowicie przerost mięśnia sercowego. Później jednak następuje osłabienie mięśnia sercowego, rozszerzenie komór i puchlina wodna z powiększeniem wątroby, śledziony itd. Jest to wada serca niewyrównana.

Początkowymi objawami są brak tchu, uczucie gniecenia w okolicy serca, bicie serca i przy miernych wysiłkach fizycznych. Później, gdy występują zastoiny w śledzionie, wątrobie i nerkach, mocz staje się ciemniejszy, a rozwijająca się puchlina wodna zajmuje najprzód okolicę kostek, później podchodzi wyżej na nogi, brzuch i klatkę piersiową. Dalszymi następstwami są: sinica nosa, warg i rąk, wreszcie często nagła śmierć. Przy osłuchiwaniu serca słyszymy zamiast 2 tonów, 1 albo 2 szmery w okolicy serca. Zmianom patologicznym ulegają tak zastawki sercowe, jak i naczyniowe i stosownie do tego rozróżniamy wady zastawek serca i wady zastawek naczyniowych (aorty i tętnic płucnych).

Przerost mięśnia sercowego połączony z rozszerzeniem komór powstaje przy wadach serca, ale też przy nadmiernych wysiłkach fizycznych i nadmiernym używaniu tytoniu i trunków, zwłaszcza piwa. W późniejszym okresie i tu występują obrzęki ogólne.

Zatłuszczenie serce jest objawem otyłości ogólnej. W pierwszym okresie zwiększa się warstwa tkanki tłuszczowej na powierzchni serca, później następuje zwyrodnienie tłuszczowe samych komórek mięśnia sercowego. Wskutek ucisku masy tłuszczowej w okresie pierwszym, a później wskutek zwyrodnienia tłuszczowego w drugim okresie, akcja mięśnia sercowego słabnie, co objawia się zmniejszoną ilością uderzeń na minutę (50 do 45) i arytmią tętna, zastoinami krwi w płucach (dychawica, katary) i w żyłach u nóg, które rozszerzają się tworząc żylaki oraz w nerkach, objawiającymi się zmniejszoną ilością wydzielanego moczu.

Nerwowe bicie (niepokój) serca (nerwica serca) jest objawem nerwicy (neurastenii) polegającej na nadwrażliwości nerwów sercowych bez zmian organicznych serca. W normalnych warunkach czujemy przejściowo bicie naszego serca, zwłaszcza przyspieszonego i wzmocnionego tętna, jedynie przy podnieceniach (przestrach, radość), po natężeniu fizycznym, po obfitym obiedzie, po spożyciu mocnej kawy lub herbaty, trunków, morfiny, po nadmiernym paleniu tytoniu, w okresie dojrzewania u mężczyzn. Chorzy zaś na blednicę, anemię, niemoc ogólną, a zwłaszcza ludzie nerwowi, histeryczni i przeczuleni czują bicie serca nawet przy nieprzyspieszonej i niewzmocnionej akcji, a to wskutek przeczulenia dróg czuciowych nerwów serca.

Nerwowe bicie serca występuje zwykle nagle w napadach bez przyczyny, albo po podnieceniu umysłowym lub pracy fizycznej, które u zdrowego człowieka nie mają żadnego wpływu na akcję serca. W napadzie serce bije gwałtownie, wstrząsa całą przednią ścianę klatki piersiowej, a chory uczuwa to szybkie bicie wśród lęku i obawy przed urojoną katastrofą. Napad trwa kilka sekund lub minut, a w nocy budzi chorego ze snu. Nie przedstawia jednak on żadnego niebezpieczeństwa dla chorego, serce samo bowiem (mięsień sercowy) i naczynia są zupełnie zdrowe.

Dusznicę bolesną serca cechują nagle występujące napady bólów w okolicy serca, które rozchodzą się w lewe ramię i w lewą łopatkę. Napady występują często w nocy. Chory zrywa się z lękiem z łóżka i ma wrażenie uciskania, szarpania lub świdrowania w okolicy mostka tak bolesnego, że opanowuje go przestrach i oblewają poty, a chory biegnie do okna, by zaczerpnąć powietrza. Twarz chorego w napadzie jest blada, ręce i nogi zimne i spotniałe, uderzenia i tony serca słabe. Napady te rzadko kiedy mają tło nerwowe (tj. nieorganiczne), zazwyczaj są one wynikiem zwyrodnienia mięśnia sercowego i zwapnienia tętnic wieńcowych oraz przewlekłego zatrucia tytoniem, kawą i herbatą.

Zapalenie osierdzia (worka sercowego) cechują anatomicznie podobne zmiany jak zapalenie opłucnej. Występuje ono po ostrych chorobach infekcyjnych, szczególnie po ostrym zapaleniu stawów, po zapaleniu płuc i przy gruźlicy. Gorączka, opukiwanie i osłuchiwanie podobne są do objawów, które opisaliśmy przy zapaleniu opłucnej w rozdziale o chorobach płuc.