Choroby kości, szpiku i okostnej

Rozmiękczenie kości czyli osteomalacja jest – w przeciwieństwie do krzywicy – chorobą wieku dorosłego polegającą na zmiękczeniu poprzednio już prawidłowo rozwiniętych i zbitych kości u osób między 30 a 40 rokiem życia, zwłaszcza u kobiet źle odżywianych i wynędzniałych po wielu porodach i karmieniu. Przyczyna choroby jest nieznana. Często ciąża wywołuje lub pogarsza chorobę. Przebieg jej jest chroniczny, odwapnianie postępuje powoli, tak że wreszcie kości stają się zupełnie miękkie, a w przypadkach ciężkich podatne jak glina.

Pierwszymi objawami choroby są niewyraźne bóle w krzyżach, karku, grzbiecie i w udach. Przy dalszym miękczeniu miejsca te są także bolesne; bóle stają się intensywniejsze, a zarazem ruchy, a zwłaszcza chodzenie, staje się coraz bardziej utrudnione wskutek wymienionych bólów oraz wskutek następowego osłabienia mięśni. Chód jest charakterystyczny, kaczkowaty, niepewny i powolny, kroki są małe, uciążliwe, przy czym chora popycha nogę naprzód równocześnie z miednicą. Wreszcie chodzenie staje się zupełnie niemożliwe i chora musi pozostać w łóżku, gdzie bóle wprawdzie ustępują, za najmniejszym jednak uciskiem lub urazem ze strony pierzyny, łóżka itd. występują na nowo. W międzyczasie wytwarzają się skrzywienia w kościach.   A mianowicie występuje naprzód kyfoza kręgosłupa, przy czym głowa coraz więcej opada naprzód na mostek; wskutek tego chorzy stają się niższymi co jest charakterystycznym objawem rozpoznawczym. Silnie ścieśniona i skrzywiona staje się też klatka piersiowa z mostkiem załamanym i naprzód wysuniętym. Miednica okazuje znaczne skrzywienie; ścieśniona, z dziubowato naprzód podanym spojeniem łonowym tworzy bardzo znaczną przeszkodę przy porodzie, zwłaszcza, gdy równocześnie wzgórek kości krzyżowej wysunięty jest naprzód ku jamie miedniczej.

Kości kończyn rzadko biorą udział w zmiękczeniu kości, a wówczas okazują często załamania. Kości głowy i twarzy pozostają nietknięte, za to dość często zęby próchnieją i wypadają. Narządy wewnętrzne funkcjonują prawidłowo.

Choroba trwa kilka lat z pozornymi przerwami, ale za to z ponownym pogorszeniem, np. w połogu. Śmierć następuje wskutek wycieńczenia lub utrudnionego oddychania, spowodowanego ścieśnieniem klatki piersiowej. W przypadkach lżejszych, przy odpowiednim leczeniu może nastąpić zupełne wyzdrowienie.

Od krzywicy odróżnia tę chorobę ta okoliczność, że występuje u dorosłych i że brak jest zgrubień części nasadowych oraz zmian w kościach głowy.

Zapalenie szpiku kostnego nawiedza najczęściej dzieci. Tkanka kostna jest, jak wiemy, bardzo uboga w naczynia i nerwy, dlatego też zmiany rozwojowe i chorobowe w tkance kostnej rozwijają się o wiele powolniej aniżeli w obficie unaczynionym szpiku kostnym i przychodzą wskutek tego w późnym dopiero okresie do świadomości chorego.

Choroby kości pojawiają się często, zwłaszcza u dzieci przy ogólnym osłabieniu, przy niedokrwistości, przy przewlekłych chorobach infekcyjnych jak gruźlicy, zołzach, przymiocie, oraz przy chorobach tkanek okolicznych jak okostnej, gdy bakterie tych chorób w swej wędrówce w organizmie dostały się do szpiku. Przebieg choroby jest zazwyczaj przewlekły, rzadziej ostry. Początek choroby jest ostry z dreszczami, gorączką i silnym bólem, wyraźnie umiejscowionym w danej kości, zazwyczaj w trzonie kości długiej. Po długim dopiero czasie następuje wyczuwalny obrzęk i zaczerwienienie powłok ponad chorym miejscem; jest to ropówka, która często przechodzi w ropienie, po czym ropa przebiega przez tkankę kostną, mięśnie i skórę i wycieka na zewnątrz. Z tą chwilą gorączka zazwyczaj spada. Powierzchnia zropiałej kości jest nadżarta, a w dalszym ciągu oddzielają się obumarłe kawałki kości w całości i zostają wyparte na zewnątrz jako tzw. martwaki. Martwaki te uchodzą wytworzonymi przetokami kostnymi, którymi z początku odchodzi ropa, a przetoki to tak długo się nie goją, dopóki jeszcze martwaki znajdują sie w jamie szpikowej.

Zapalenie okostnej powstaje po urazach (gniecenie itd.) zwłaszcza w tych miejscach, gdzie kość nie jest przykryta mięśniem, jak na przedniej powierzchni kości piszczelowej i na przedramieniu. Uraz powoduje rozdarcie najdrobniejszych naczyń krwionośnych okostnej i wybroczyny krwawe, które wywierając ucisk na czuciowe włókienka nerwowe wywołują ból i obrzęk okolicy uderzonej. Obrzęk przybiera później barwę siną (siniec) wskutek rozpadu krwawej masy. Ponadto może też zapalenie okostnej być spowodowane chorobami infekcyjnymi kości, które przechodzą na okostną jak np. przy chorobach zębów, które często wywołują zapalenie okostnej szczęki w okolicy zęba dziurawego, przez który bakterie dostały się do okostnej.

Przy zapaleniu okostnej tworzy się między okostną a kością wysięk włóknisty w postaci namacalnego i widocznego obrzęku, mniej lub więcej rozlanego i bolesnego. Przy ropnym zapaleniu okostnej gromadzi się ropa między wewnętrzną warstwą okostnej a powierzchnią kości. W tych miejscach tkanka kostna także obumiera, przyjmując powierzchnię chropowatą i przedziurawioną małymi otworami. Na szczękach w okolicy spróchniałych zębów występuje zapalenie okostnej w postaci miękkiego guzu, widocznego i namacalnego między szczęką a policzkiem, a dochodzącego do wielkości czereśni lub śliwki.

Próchnienie kości jest również martwicą kości powstałą w następstwie ropienia tkanki kostnej, przy której jednak kość obumarła (martwak) znikła, gdyż substancja kostna zupełnie zropiała. Spotykamy je najczęściej przy gruźliczym zapaleniu kości krótkich ręki i stopy, oraz kręgów i przy gruźliczym zapaleniu stawu łokciowego i kolanowego, gdy bakterie gruźlicy zagnieździły się w szpiku i w tkance kostnej. Z początku bez objawów wywołuje ono uczucie bólu dopiero wówczas, gdy ropa toruje sobie drogę od kości na zewnątrz i nagromadza się pod skórą w postaci elastycznego guza ropnego. Przy tym stawy sąsiednie tracą zwyczajnie swoją ruchliwość tern bardziej, że zwykle od nich choroba ta wychodzi. Choroba może się też przerzucić na sąsiednie ścięgna i wzdłuż ścięgien kroczyć dalej. Prędzej czy później wytwarzają się i tu przetoki ropne.

Ropienie tkanki chrzęstnej zwłaszcza na powierzchniach stawowych występuje przy ropieniu kości, wiązadeł i stawów i sprowadza w rezultacie zawsze zaburzenia w ruchliwości chorego stawu aż do rozległego zniszczenia chrząstki stawowej. Rezultatem zapalenia chrząstki jest też skostnienie takowej, podobnie jak w starości niektóre chrząstki np. zakończenia żebrowe, kostnieją.